اخیراً در دنیای اخبار فناوری همه‌جا صحبت از حذف اکانت فیس‌بوک و سرزنش این شبکه اجتماعی برای ناتوانی آن در حفظ اطلاعات کاربرانش است. اما این ماجرا از کجا آغاز شد و آیا فیس‌بوک واقعاً مقصر است؟
گفته می‌شود نقش فیس‌بوک در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا و پیروزی ترامپ بیش از چیزی است که تصور می‌شد. در روز جمعه ۱۵ اسفندماه بمب‌های خبری در نیویورک تایمز و گاردین خبر از دسترسی یک شرکت آنالیز اطلاعات به نام کمبریج آنالیتیکا به اطلاعات بیش از ۵۰ میلیون کاربر فیس‌بوک آن هم بدون اجازه و به‌صورت غیرقانونی داد.
گفته می‌شود دسترسی این شرکت که در آن زمان برای کمپین تبلیغاتی دونالد ترامپ کار می‌کرد باعث انجام تبلیغات هدفمند و یا گاهی ترویج اخبار جعلی برای کاربران خاص بوده است. البته خوب است بدانید دسترسی این شرکت به اطلاعات کاربران دو سال پیش مشخص شده بود و علاوه بر این شاید این اطلاعات آن‌قدرها هم برای کمبریج آنالیتیکا مهم نبوده باشد.
با این‌حال این شاید بزرگ‌ترین رسوایی فیس‌بوک و بیشترین حجم بی‌اعتمادی کاربران نسبت به این شرکت را در چند سال اخیر به همراه داشته باشد. سناتورها از زاکربرگ خواسته‌اند تا در برابر کنگره شهادت بدهد، کمیسیون تجارت فدرال بازرسی خود را آغاز کرده و ارزش سهام فیس‌بوک نیز به شدت رو به کاهش است.
رسوایی فیس‌بوک
به همین دلیل است که هش‌تگ deletefacebook# در شبکه‌های مجازی ترند شده است. هرچند که اگر موارد مشابهی در ایران برملا می‌شد نهایتاً شاهد یک جریمه نقدی مختصر و ختم قائله می‌بودیم.
اگر از کاربران فیس‌بوک بوده باشید حتماً با اپلیکیشن‌ها و بازیهای درون این شبکه اجتماعی آشنا هستید. هر توسعه‌دهنده تأیید شده‌ای می‌تواند یک اپلیکیشن درون فیس‌بوک عرضه کرده و با اجازه از کاربر از برخی اطلاعات او مثل نام، علایق، لیست دوستان و … در اپلیکیشن استفاده کند. معمولاً دسترسی به لیست دوستان برای ارسال دعوتنامه‌های بازی و یا اعتبار درون برنامه‌ای و موارد مشابه استفاده می‌شود.
الکساندر کوگن و رسوایی فیس‌بوک
علاوه بر این حتماً می‌دانید اکثر کاربران بدون توجه به متن دقیق این درخواست اجازه‌ها دکمه قبول را فشار می‌دهند. در این ماجرا هم یک محقق دانشگاه کمبریج به نام الکساندر کوگن اپلیکیشنی به نام ThisIsYourDigitalLife یا «این زندگی دیجیتال شماست» را ساخت و بیش از ۲۷۰ هزار کاربر آن را دانلود کرده و اطلاعات خود را به آن دادند. مشکل از اینجا شروع شد که کوگن بدون اطلاع و کسب اجازه از این کاربران اطلاعات پروفایل آن‌ّها را به یک شرکت ماینینگ دیتا و استراتژی سیاسی به نام کمبریج آنالیتیکا داد.فردی به نام کریستوفر وایلی که در این شرکت کار می‌کرده است اخیراً در گفتگو با تایمز و گاردین گفت این روش جمع‌آوری اطلاعات بیش از ۵۰ میلیون کاربر فیس‌بوک توسط شرکت بوده است.
ایده این بود که با توجه به لایک‌های شما و دوستانتان این شرکت می‌توانست علایق و تمایلات سیاسی شما را متوجه شده و تبلیغات و یا حتی اخبار جعلی را به سویتان روانه کند.
البته در سال ۲۰۱۲ تیم اوباما نیز از استراتژی ساخت اپلیکیشن برای هدفی مشابه در فیس‌بوک استفاده کرده بود اما تفاوت اصلی این‌جاست که این اپلیکیشن هدف خود را به صورت روشن بیان می‌کرد درحالی‌که کمبریج آنالیتیکا کاملاً برخلاف قوانین فیس‌بوک به اطلاعات کاربر دسترسی پیدا کرده بود و به هیچ‌کس نگفت که اطلاعات این اپلیکیشن برای مقاصد سیاسی استفاده می‌شود.
تقصیر اصلی فیس‌بوک کجاست؟
در واقع در سال ۲۰۱۵ گاردین داستان را برملا کرد و فیس‌بوک هم از کمبریج آنالیتیکا و کوگن خواست تا تمامی اطلاعات جمع‌آوری شده را حذف کنند. اما در واقع کمبریج آنالیتیکا هیچ‌وقت آن‌ها را حذف نکرد و فیس‌بوک نیز هیچ‌وقت داستان را پیگیری نکرد.
تقصیر فیس‌بوک این‌جاست که این شرکت به راحتی این امکان را برای توسعه‌دهندگانی مثل کوگن فراهم کرده که به اطلاعات کاربر دسترسی داشته و آن‌ّها را به اشتراک بگذارند و علاوه بر این هیچ‌وقت کاربران را از مشکل پیش آمده مطلع نکرد تا این‌که حالا داستان لو رفته است!
کوگن در پاسخ به اتهامات چه می‌گوید؟
کوگن در گفتگو با رادیو بی‌بی‌سی ادعا می‌کند که فیس‌بوک و کمبریج آنالیتیکا از او به عنوان یک قربانی استفاده کرده و می‌خواهند در این ماجرا همه تقصیرها را متوجه او کنند. کوگن می‌گوید:
ما تصور می‌کردیم کاری که انجام می‌دهیم کاملاً عادی است. کمبریج آنالیتیکا به من اطمینان داده بود که هزاران و شاید ده‌ها هزار اپلیکیشن دیگر دقیقاً همین‌کار را انجام می‌دهند.
با این‌حال فیس‌إوک می‌گوید کوگن از قوانین اطلاعات و حریم شخصی کاربران فیس‌بوک سرپیچی کرده و از آن‌ها برای مقاصد تجاری بهره گرفته است.
این مشکل چقدر برای فیس‌بوک جدی است؟
پس از ماجرای خبرهای جعلی در فیس‌بوک پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پخش شایعات دروغ که بی‌شک روی رأی مردم آمریکا تأثیر گذاشت حالا این ماجرای رسوایی جدید می‌تواند اعتماد کاربران را بیش از پیش به فیس‌بوک از بین ببرد.
داستان تا جایی پیش رفته که برخی از مدیران سابق فیس‌بوک از همکاری برای ساخت این شبکه اجتماعی ابراز پشیمانی کرده‌اند و یکی از بنیان‌گذاران واتس‌اپ که پس از فروش این پیام‌رسان به فیس‌بوک میلیون‌ها دلار به جیب زده بود هم از کاربران خواست تا فیس‌بوک خود را حذف کنند.
فیس‌بوک برای حل ماجرا چه تدابیری اندیشیده است؟
پس از ۵ روز سکوت، روز گذشته مارک زاکربرگ مدیرعامل و بنیان‌گذار فیس‌بوک سرانجام در مصاحبه‌ای ضمن عذرخواهی از کاربران برای کوتاهی و عدم توانایی در حفظ اطلاعات شخصی آن‌ها اقدامات این شرکت برای جلوگیری از بروز موارد مشابه در آینده را شرح داد.
فیس‌بوک از سال ۲۰۱۴ دسترسی اپلیکیشن‌ها به اطلاعات دوستانتان را قطع کرده است. از این پس هم اگر سه ماه از یک اپلیکیشن استفاده نکنید دسترسی آن اپ به اطلاعات و پروفایل شما به کلی قطع خواهد شد. همچنین در نسخه جدید حالا امکان ویرایش دسترسی‌ها نیز وجود دارد.
توسعه‌دهندگانی هم که به اطلاعات شما در گذشته یا حال دسترسی داشته‌اند حالا به یک حسابرسی و بازرسی اطلاعات فراخوانده شده‌اند که درصورت سرپیچی باعث اخراج آن‌ها از فیس‌بوک خواهد شد.
آیا باید اکانت فیس‌بوک خود را حذف کنیم؟
همان‌طور که گفتیم اگر بیش از سه‌ماه است که از اپلیکیشن‌های فیس‌بوک استفاده نکرده‌اید دسترسی آن‌ها به اطلاعات شما خود به خود قطع خواهد شد. با این‌حال این‌که بخواهید به فیس‌بوک اعتماد کنید یا خیر به خودتان باز می‌گردد. رسوایی اخیر بیشتر کاربران آمریکایی را هدف قرار داده بود و از آن‌جا که فیس‌بوک دیگر شبکه اجتماعی محبوبی در ایران نیست بعید است افرادی بخواهند در آن از اطلاعات شما سواستفاده کنند.