MultiDrive یک نرم‌افزار ساده، سریع و قابل‌اعتماد برای کلون‌کردن، پشتیبان‌گیری و پاکسازی ایمن دیسک‌ها در محیط ویندوز است. این نرم‌افزار توسط شرکت Atola Technology – با بیش از دو دهه سابقه در حوزهٔ بازیابی داده و مدیریت دستگاه‌های ذخیره‌سازی – توسعه یافته و هدف آن ارائهٔ امکانات حرفه‌ای با رابطی روان و بدون پیچیدگی برای کاربران خانگی و حرفه‌ای است.
نرم‌افزار MultiDrive به‌طور کامل رایگان است؛ هیچ قابلیت پریمیوم و قفل‌شده‌ای در آن وجود ندارد، تبلیغ یا پیام فراخوان خرید نمایش داده نمی‌شود و برای بهره‌برداری از امکانات اصلی نیازی به ثبت‌نام یا پرداخت نیست. رابط کاربری ساده و مرتب این نرم‌افزار، استفاده از آن را برای کاربران غیرمتخصص نیز آسان می‌سازد؛ در عین حال امکاناتی مانند خط فرمان (CLI) برای خودکارسازی فرایندها و بهره‌برداری در محیط‌های کاری وجود دارد که نیازهای فنی‌تر را پوشش می‌دهد.
ویژگی‌ها و امکانات مهم این نرم‌افزار
● پشتیبان‌گیری از دیسک‌ها به‌صورت فایل‌های ZIP یا RAW و بازیابی مستقیم از فایل ZIP/RAW در هنگام انجام عملیات.
● کلون‌کردن کامل دیسک یا پارتیشن‌ها برای جابه‌جایی داده‌ها و مهاجرت سیستم‌عامل به درایو جدید.
● پاکسازی ایمن دیسک‌ها پیش از بازیافت یا دور انداختن، با امکان تعیین الگوهای هگز در صورت نیاز.
● کار با دیسک‌هایی که خطای خواندن دارند و ارائهٔ گزینه‌هایی برای ادامهٔ عملیات در مواجهه با خطا.
● توقف و ادامهٔ عملیات طولانی (Pause / Resume) برای مدیریت بهتر فرایندهای زمان‌بَر.
● تقسیم فایل‌های پشتیبان به مجموعهٔ فایل‌های کوچکتر برای سهولت نگهداری یا انتقال.
● امکان پشتیبان‌گیری یا کلون‌کردن بازه‌های مشخصی از دیسک به‌جای عملیات روی کل دیسک.
● اجرای چند عملیات موازی به‌صورت آفلاین برای افزایش بهره‌وری در محیط‌هایی که چندین دیسک باید هم‌زمان مدیریت شوند.
● ارائهٔ برنامهٔ خط فرمان (CLI) برای اسکریپت‌نویسی و استقرار خودکار، همراه با امکان نصب از طریق Windows Package Manager (WinGet) و گزینه‌های نصب خاموش.
موارد کاربرد عملی
۱. مهاجرت سیستم‌عامل به درایو جدید: کلون‌کردن درایو سیستم به یک SSD جدید برای افزایش سرعت و عملکرد، به‌طوری که فایل‌ها، برنامه‌ها و تنظیمات به‌طور کامل منتقل شوند.
۲. پشتیبان‌گیری کامل از داده‌ها: ساخت تصویر (Image) از کل دیسک یا پارتیشن به‌صورت ZIP یا RAW برای نگهداری آفلاین یا بایگانی.
۳. آماده‌سازی دیسک پیش از دور انداختن یا تحویل به شخص ثالث: حذف ایمن داده‌ها به‌منظور جلوگیری از بازیابی احتمالی.
۴. کار در آزمایشگاه‌ها یا مراکز خدمات: اجرای هم‌زمان چندین عملیات کلون یا پاکسازی روی چند دیسک برای صرفه‌جویی در زمان و استانداردسازی فرایندها.
نکات فنی و احتیاط‌ها
— پشتیبانی رسمی برای ویندوزهای 10 و 11 تأیید شده است؛ بنابراین این نرم‌افزار برای مهاجرت‌های سیستم و عملیات روزمره در نسخه‌های یادشده مناسب است.
— پس از کلون‌کردن به درایو بزرگ‌تر، ممکن است لازم باشد اندازهٔ پارتیشن‌ها در Disk Management ویندوز به‌صورت دستی گسترش داده شود تا فضای اضافی قابل استفاده گردد؛ این موضوع در برخی بررسی‌ها و آزمون‌های میدانی گزارش شده است.
— این نرم‌افزار از روش‌های پاکسازی مبتنی بر فرمان ATA Secure Erase برای هارددیسک‌ها پشتیبانی نمی‌کند و به همین دلیل اگر نیاز به اجرای این روشِ خاص وجود داشته باشد، باید از راهکارهای دیگری استفاده گردد؛ این محدودیت در مستندات و گزارش‌های مستقل ذکر شده است.
نکات مرتبط با خودکارسازی و پیاده‌سازی در محیط‌های کاری
نرم‌افزار MultiDrive شامل یک اپلیکیشن خط فرمان است که امکان نوشتن اسکریپت برای پشتیبان‌گیری، کلون‌کردن و پاکسازی را فراهم می‌سازد؛ این قابلیت برای مدیران سیستم و تیم‌های فنی که نیاز به استقرار هم‌زمان روی چندین ماشین دارند، بسیار مفید است. امکان نصب از طریق Windows Package Manager (WinGet) و گزینه‌های نصب خاموش، فرایند استقرار را در شبکه تسهیل میکند.
مقایسهٔ کوتاه با انتظارات رایج
نرم‌افزار MultiDrive تمرکز خود را بر فراهم‌کردن هستهٔ عملیات‌های کلون، پشتیبان و پاکسازی با رویکردی ساده و قابل‌دسترس گذاشته است؛ بنابراین برخی امکانات پیشرفتهٔ مدیریت نسخه‌ها، رمزگذاری خودکار پشتیبان‌ها یا قابلیت‌های Mount کردن ایمیج به‌عنوان درایو مجازی در نسخهٔ فعلی ممکن است موجود نباشد یا در برنامه‌های رقیب پیشرفته‌تر یافت شود. کاربران حرفه‌ای که به قابلیت‌های بسیار خاص نیاز دارند، می‌توانند از امکانات CLI برای تولید گردش‌کارهای سفارشی بهره ببرند.
جمع‌بندی و توصیهٔ کلی
نرم‌افزار MultiDrive برای افرادی مناسب است که به نرم‌افزاری رایگان، ساده و قدرتمند برای کلون‌کردن و پشتیبان‌گیری دیسک نیاز دارند؛ این نرم‌افزار برای مهاجرت به درایو جدید، تهیهٔ پشتیبان کامل و پاکسازی ایمن دیسک‌ها گزینهٔ بسیار مناسبی است و به‌دلیل برخورداری از CLI برای خودکارسازی و امکان اجرای عملیات موازی، می‌توان از آن در محیط‌های کوچک و متوسط نیز استفاده کرد. در عین حال، پیش از اجرای عملیات روی دیسک‌های بحرانی یا در محیط‌های سازمانی، توصیه می‌شود یک نسخهٔ پشتیبان آزمایشی تهیه گردد و همچنین نکات مربوط به گسترش پارتیشن پس از کلون‌کردن در نظر گرفته شوند.