پژوهشگران با توسعهی روشی جدید موفق به تبدیل سلول پوستی به یاختهی پرتوان بنیادی و در نهایت سلول مغزی شدند.
مغز یکی از حیاتیترین اعضای بدن انسان بهحساب میآید و هر نوع آسیبی به این عضو میتواند صدمات زیادی به سلامت کلی انسان وارد کند. بنابراین پیدا کردن راهحلهای پزشکی برای درمان آسیب مغزی یکی از داغترین مباحث روز دنیای پزشکی است. اختلالات نورولوژیک یکی از انواع آسیب مغزی است که شامل بیماریهایی چون آلزایمر میشود.
تحقیقات برای پیدا کردن راهحل درمانی آلزایمر معمولا وابسته به سلولهایی از موش آزمایشگاهی است. با این حال در روش جدید تیم تحقیقاتی دانشگاه کالیفرنیا ارواین میتوان از سلول انسانی نیز بهره برد. بدین طریق این گروه سازوکار اختلالات نورولوژیکی را با دقت بیشتری مطالعه خواهند کرد.
در این روش سلولهای پوستی به سلولهای بنیادی یا بنیاخته تبدیل میشوند؛ در مرحلهی بعد میتوان سلولهای میکروگلیا را از سلولهای بنیادی تولید کرد. سلولهای میکروگلیا (Microglia) یا ریزپیبانها، یکی از سه رستهی اصلی سلولهای گلیال بهحساب میآیند که ساختار حمایتی سیستم عصبی مرکزی (CNS) را تشکیل میدهند. میکروگلیاها نزدیک به ۱۰ الی ۱۵ درصد از سلولهای موجود در مغز انسان را شامل میشوند که نقش مهمی در از بین بردن سلولهای مرده و مهار تورم ایفا میکنند. همچنین میتوان نقش مؤثر این سلولها را در توسعه و ترمیم سیستم عصبی مشاهده کرد. متیو جونز از اساتید دانشگاه کالیفرنیا و عضو گروه تحقیقاتی میگوید:
میکروگلیا نقش مهمی در آلزایمر و سایر بیماریهای مرتبط با سیستم عصبی مرکزی دارد. مطالعات جدید نشان میدهند که ژنهای مؤثر در آلزایمر بر رفتار میکروگلیا اثرگذار هستند. بنابراین با استفاده از ریزپیبانها میتوان ماهیت این ژنها را شناخت و در نتیجه روشهای جدید را مورد آزمایش قرار داد.
اما روش کار به چه صورت است؟ در ابتدا سلولهای پوستی اهداشده توسط بیماران آلزایمری مرکز تحقیقات دانشگاه در طی پروسههای ژنتیکی به سلولهای بنیادی پرتوان القایی (Induced Pluripotent Stem) یا بهاختصار، یاختههای IPS تبدیل میشوند. در حقیقت IPS سلول اصلاحشدهای است که قابلیتهایی همانند سلولهای بنیادی جنینی دارد و میتواند به سلولهای دیگر تبدیل شود. در نتیجه با اعمال فاکتورهای مختلف و شبیهسازی شرایط محیطی سلولهای میکروگلیا، میتوان iPS را به سلول مغزی تبدیل کرد. یکی دیگر از اعضای گروه تحقیقاتی اضافه میکند:
این روش رهیافتهای تازهای برای درک بیماریها و توسعهی راههای درمانی جدید برای پژوهشگران ایجاد میکند. ما با تکیه بر تجدید پذیری و بازدهی بالا، روشی توسعه دادهایم که میتواند نقش التهاب در آلزایمر را با استفاده از سلولهای انسانی شرح دهد.
به بیانی دیگر پژوهشگران با استفاده از سلولهای میکروگلیای انسانی بهجای سلولهای موش به شناختی دقیقتر از اختلالات نورولوژیک دست پیدا کردهاند. نتیجهی این دستاورد، ایجاد روشهای درمانی جدید خواهد بود. بهطور خاص در مورد بیماری آلزایمر، این گروه به مطالعهی اثرات متقابل عوامل ژنتیکی و فیزیکی با سطح بافتی بیماری و همچنین سلولهای میکروگلیای القایی میپردازد.
در حال حاضر پژوهشگران از سلولهای میکروگلیای القایی در مدلهای سهبعدی مغز استفاده میکنند؛ هدف این مطالعه فهم تأثیر سلولهای میکروگلیا بر دیگر سلولهای مغزی و تأثیر آن بر پیشرفت آلزایمر یا دیگر اختلالات نورولوژیک است.
نتایج این پژوهش علمی در نشریهی Neuron به چاپ رسیده است.