گوشیهای هوشمند توانستهاند راههای ارتباط بیمار و پزشک را متحول کنند. به علاوه پزشک قادر خواهد بود بیمار را به بهترین شیوه رصد کند تا بهداشت عمومی جامعه ارتقا پیدا کند.
شیوع یکبارهی بیماریهای واگیردار در سرتاسر جهان، روند رو به رشد ظهور ابرمیکروبها و مسائل تلخ اجتماعی همگی مانعی برای سلامت عمومی به حساب میآیند. در نتیجه آیندهی بهداشت جهانی با خطرات زیادی همراه خواهد بود. اما در سویی دیگر پیشرفتهای صورت گرفته در حوزههای مختلف علمی از جمله پیشرفت در علوم دارویی و همچنین قابلیت رصد مداوم بیمار با استفاده از فناوریهای نوین سلامت عمومی را به مرحلهای جدید وارد کردهاند.
در یک دههی گذشته با افزایش نفوذ گوشیهای موبایل در بین افراد و متحول شدن روشهای ارتباط، اپیدمیولوژیستها (همهگیرشناسان) هم روشهای نوآورانهای برای دنبال کردن یک بیماری به کارگرفتهاند. پیدا کردن الگویهای همهگیر شدن و یافتن منشا یک بیماری عاملی حیاتی برای مبارزه به آن بیماری به شمار میرود.
گوشیهای هوشمند مزیتی دیگر هم برای محققین علوم پزشکی داشتهاند؛ این وسایل با قابلیتهای متنوع، وسایل پزشکی را که تا پیش از این گران و خارج از دسترس همهی افراد بودهاند را در اختیار عموم جامعه قرار دادهاند. بنابراین پزشک با استفاده از یک گوشی هوشمند قادر خواهد بود که آزمایشهای پزشکی نسبتا پیچیده را به سادهترین روش پیادهسازی کند. در ادامه به ۵ کاربرد اصلی گوشیهای موبایل در ارتقای بهداشت جهانی میپردازیم:
دسترسی سریعتر به مرکز فوریتها:
برای افرادی که در شهرها زندگی میکنند، دسترسی به فوریتها با شمارهی تماس ۱۱۵ برای فوریتهای پزشکی خیلی سریع اتفاق میافتد. اما برای افرادی که در نقاط دور دست زندگی میکنند نمیتوان با قطعیت صحبت کرد. وضع در کشورهای کمتر توسعهیافته وخیمتر هم هست و دسترسی به پزشک در مواقع اضطراری خیلی آسان به نظر نمیرسد.
در این بین استارتاپهای زیادی برای حل این مشکل پیدا شدهاند تا خلاء ایجاد شده از نبود سرویسهای دولتی را پر کنند. موفقترین نمونهی آن MUrgency است که هدف خود را ارتباط سریع بیمار و مراکز پزشکی تعریف کرده است. مدیران این شرکت ادعا میکنند که کاربر در هر نقطهای از آمریکا میتواند بین ۶ تا ۳۵ دقیقه منتظر رسیدن تیم پزشکی مورد نیاز خود باشد.
در مرحلهی اول اپلیکیشن MUrgency در ایالت پنجاب هند با شبکهای از ۳۶ اتاق اورژانس بیمارستانی، ۴۰ آمبولانس و نزدیک به ۴۰۰ نفر کادر پزشکی کار خود را شروع کرد. در نهایت و در سال ۲۰۱۶ جایزهی ویژهی سلامت و ابزار پوشیدنی را در شهر آستین آمریکا از آن خود کرد. از برنامههای آتی این استارتاپ میتوان به ورود به شهرهای دیگری همجون دبی نام برد.
زیر نظر گرفتن سرطان لوزالمعده:
محققین دانشگاه واشنگتن اپلیکیشن موبایلی را توسعه دادهاند که با یک عکس میتواند سرطان لوزالمعده را در فرد تشخیص دهد. بنابراین اگر میخواهید ببینید که به سرطان لوزالمعده مبتلا شدهاید کافیست یک سلفی بگیرید. این اپلیکیشن با استفاده از فناوری یادگیری ماشینی میتواند نشانههای زردی را در قسمت سفید چشم شما رصد کند. زردی یا یرقان با بالا رفتن میزان غلظت بیلیروبین خون به وجود میآید که خود نشانهای از سرطان لوزالمعده به حساب میآید. در مطالعهای، این اپلیکیشن توانست از بین ۷۰ نفر به درصد پاسخگویی درست ۹۰ درصد برسد که تقریبا برابر با میزان صحت آزمایشهای خونی است.
بنابراین با استفاده از این اپلیکیشن بیمار میتواند در خانه به آزمایش پزشکی بپردازد و بیماری را در مراحل اولیهی آن شناسایی کند تا میزان موفقیت درمان را افزایش دهد.
شناسایی پاتوژن در خون:
پزشکها برای تحلیل شرایط بالینی بیمار نیاز به نتیجهی آزمایش خون دارند. آزمایش خون میتواند طیف گستردهای از مشخصات از میزان کلسترول، قند یا خیلی از بیماریهای دیگر را مورد تحلیل قرار دهد. با این حال آزمایش خون نیاز به تجهیزات پیشرفته دارد که دسترسی به آنها برای افرادی که در نقاط دورتری از شهرها زندگی می کنند سخت است. به علاوه این آزمایش زمانبر هم هست و مسلما بیمار شروع مراحل درمانی خود را به بعد از آزمایش موکول میکند.
گروهی از پژوهشگران آمریکایی موفق به ساخت یک آزمایشگاه مینیاتوری شدند. این آزمایشگاه در حقیقت یک چیپ کوچک (Lab-on-a-chip) است که به گوشی هوشمند متصل میشود و میتواند خون فرد را در کوتاهترین زمان تحلیل کند. بنابراین تنها با یک قطره خون میتوان ابتلای فرد به زیکا، تب دنگی یا بیماریهای دیگر را تشخیص داد.
این دستگاه به اندازهی کارت بانکی است و در شیارهای موجود بر سطح آن خون قرار میگیرد. از سطح زیر دستگاه نور به وسیلهی موبایل تابیده میشود و دستگاه نور رد شده از خون را آنالیز میکند. آزمایش بر روی چیپ (Lab-on-a-chip) سریع، ارزان و قابل استفاده در موقعیتهای گوناگون است.
توسعهی دستگاههای آزمایش بر روی چیپ در سالهای اخیر روندی جدید را نشان میدهد. در تحقیقی مشابه دانشمندان دانشگاه لایپزیگ آلمان موفق به توسعهی یک آزمایش بر روی چیپ شدند که قادر به تشخیص پاتوژنهای سالمونلا و اشریشیاکُلی در خون است. دانشمندان دانشگاه کلمبیای آمریکا هم آزمایش بر روی چیپی توسعه دادهاند که میتواند پاتوژنهای اچآیوی و سیفلیس را در کمتر از ۱۵ دقیقه تشخیص دهد.
رصد نحوهی انتشار بیماری:
همهگیرشناسی یا اپیدمولوژی حوزهای پیچیده است. پژوهشگران این حوزه باید منبع و نحوهی انتشار یک بیماری حتی در زمان شیوع را پیدا کنند. جمعآوری داده در این وضعیت به خصوص در مناطق دورافتاده به دلیل نبود زیرساختهای بهداشتی مناسب کار راحتی نیست و وقتی بیماری تا حدودی ناشناخته باشد نمیتوان نشانههای آن را شناسایی کرد.
با این حال گوشیهای هوشمند به کمک اپیدمولوژیستها آمدهاند. محققین دانشگاه هاروارد با استفاده از دادههای تلفن افرادی که به مناطق مستعد مالاریا همچون کنیا رفت و آمد داشتهاند توانستهاند نقشهی پراکندگی پشهی مالاریا را رسم کنند. این نقشه به مسئولین بهداشتی منطقه کمک خواهد تا برای کنترل پشه از تورهای تلهای ویژه استفاده کنند یا مسافرت به مناطق مستعد را بیشتر تحت نظر بگیرند.
کادر درمانی هم توانایی ارتباط بهینهتر با یکدیگر را خواهند داشت. در آفریقای جنوبی بیماران مبتلا به ویروس اچآیوی با بهرهگیری از سیستم پیامکی توانایی ردگیری یا اطلاع شریک جنسی خود و ارتباط با پزشک معالج خود را پیدا کردهاند.
تحول ارتباط بین کادر درمانی و بیمار:
گوشیهای هوشمند نحوهی ارتباط پزشک با همکاران خود و پزشک با بیمار را هم متحول کرده است. بنابراین بسیاری از پزشکان با استفاده از شبکههای اجتماعی تخصصی خود نظیر Doximity به بیان تجربیات خود میپردازند و با انتشار دانش بدست آوردهی خود دیگران را هم در آن شریک میکنند. از طرفی دیگر دسترسی به پروندههای پزشکی بیماران به راحتترین شکل خود موجود است و پزشک میتواند به صورت مجازی بدون توجه به محدودیتهای جغرافیایی به ویزیت بیمار بپردازد. با همهگیر شدن بیماریهای مذمنی چون دیابت یا فشار خون اهمیت زیرنظر گرفتن مداوم بیمار اهمیتی دو چندان پیدا کرده است که به لطف گوشیهای هوشمند قابل رفع شدن خواهد بود.