شبکه‌های اجتماعی چند سالی است که مخاطبان و یا اگر بخواهیم از جهت منفی به آن نگاه کنیم معتادین به خودش را یافته و هر روز در حال گسترش و پیشرفت است و به همه جای دنیا سَرَک می‌کشد و ریشه می‌دواند.
این شبکه‌های اجتماعی که با عناوین و کاربرد‌های مختلف در حال رشد هستند مخاطبانشان را به گونه‌ای گرفتار خود کرده اند که برخی از آنها حتی زندگی روزمره خود را تعطیل کرده اند و مدام درگیر این شبکه‌ها هستند.
در همین راستا باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا شما را کمی بیشتر با این شبکه‌های اجتماعی و تاریخچه آنها آشنا نماید.
معرفی شبکه اجتماعی
شبکه اجتماعی ساختاری اجتماعی است که از گره‌هایی (عموماً فردی یا سازمانی) تشکیل شده‌است که توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی مانند ایده‌ها و تبادلات مالی، دوستان، خویشاوندان، لینک‌های وب، و سرایت بیماری‌ها (اپیدمولوژی) به هم وصل هستند.
تحلیل شبکه‌های اجتماعی روابط اجتماعی را با اصطلاحات رأس و یال می‌نگرد. به بیان دیگر، در ساده‌ترین شکل، یک شبکه اجتماعی نگاشتی از تمام یال‌های مربوط، میان رأس‌های مورد مطالعه‌است. رأس‌ها بازیگران فردی درون شبکه‌ها و یال‌ها روابط میان این بازیگران هستند. انواع زیادی از یال‌ها می‌تواند میان رأس‌ها وجود داشته باشد.
نتایج تحقیقات مختلف بیانگر آن است که می‌توان از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی در بسیاری از سطوح فردی و اجتماعی به منظور شناسایی مسائل و تعیین راه حل آنها، برقراری روابط اجتماعی، اداره امور تشکیلاتی، سیاست‌گذاری عمومی و رهنمون‌سازی افراد در مسیر دستیابی به اهداف استفاده نمود.
ریشه‌شناسی شبکه اجتماعی
بیش از یک سده است که در جوامع، از واژه «شبکه اجتماعی» را برای اشاره ضمنی به مجموعه روابط پیچیده میان افراد در سیستمهای اجتماعی در تمامی مقیاس‌ها از روابط بین فردی گرفته تا بین‌المللی مورد استفاده می‌گیرد. جان آروندل بارنس در سال ۱۹۴۵ برای نخستین بار از اصطلاح قاعده‌مند برای مشخص کردن الگو‌هایی از رشته‌ها استفاده کرد که مفاهیم را مشخص می‌کنند و به صورت رایج توسط عموم و دانشمندان علوم اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد: گروه اجتماعی محدود (مانند: قبیله و خانواده) و طبقات اجتماعی (مانند: جنسیّت و قومیت).
تاریخچه شبکه‌های اجتماعی از آغاز تاکنون
این روز‌ها شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در زندگی و فرهنگ ملت‌های مختلف ایفا می‌کنند و نفوذ شبکه‌های اجتماعی در میان مردم به اندازه‌ای شده است که زندگی بدون شبکه‌های اجتماعی عملاً ممکن نیست.
شبکه‌های اجتماعی نیز مانند بسیاری دیگر از دستاورد‌های انسان‌ها فراز و نشیب‌های مختلفی را طی کرده‌اند تا به شکل امروزی رسیده‌اند. از آنجایی که گسترش و محبوبیت شبکه‌های اجتماعی را در میان کاربران نمی‌توان نادیده گرفت، در ادامه قصد داریم ببینیم شبکه‌های اجتماعی چگونه شکل گرفته‌اند و چه مسیری را طی کرده‌اند تا به محبوبیت امروز برسند.
شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی
جالب است بدانید شبکه‌های اجتماعی عمر زیادی ندارند و حدود ۱۵ سال پیش خط و خبری از شبکه‌های اجتماعی وجود نداشت تا اینکه Bulletin Board System توسط وارد کریستین و رندی سوز به عنوان پایگاهی برای ملاقات آنلاین و به اشتراک گذاری اطلاعات راه اندازی شد.
این شبکه که به اختصار با نام BBS از آن یاد میشود اولین انجمن مجازی در زمان اینترنت دایل‌آپ به حساب می‌آمد. شبکه BBS محدودیت‌های زیادی داشت، اما باز هم این محدویت‌های جلوی محبوبیت آن را نگرفت و در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی شاهد رشد و گسترش BBS بودیم.
سرویس CompuServe نیز در دهه ۷۰ میلادی با اهداف تجاری راه‌اندازی شد و در دهه ۸۰ شاهد محبوبیت این سرویس بودیم. کاربران CompuServe قادر بودند تا فایل‌ها، اخبار و رویداد‌ها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. این سرویس محدویت‌های خاصی داشت و کاربران حتی قادر نبودند به یکدیگر یک ایمیل ساده بزنند، اما باز هم راه را برای حضور بیشتر اینترنت در میان کاربران باز کرد.
اولین وب‌سایت‌های حرفه‌ای
کاربران اینترنت در سال ۱۹۹۵ توانستند اولین وب‌سایت‌های حرفه‌ای را تجربه کنند. در آن زمان سرویس هاستینگ Geocities توسط Beverly Hills Internet راه‌اندازی شد، این سرویس به کاربران اینترنت امکاناتی را برای ساخت وب‌سایت عرضه می‌کرد.
حضور وب‌سایت‌های حرفه‌ای در میان کاربران مراجعه به اینترنت را بیشتر کرد تا اینکه شاهد سرویس SixDegrees در سال ۱۹۹۷ بودیم، این سرویس به کاربران اجازه می‌داد تا برای خود پروفایل ایجاد کنند و دوستان خود را در قالب یک فهرست به این پروفایل اضافه نمایند، به لطف این ویژگی‌ها سرویس SixDegrees توانست به چیزی حدود ۱ میلیون کاربر دست پیدا کند.
افزایش محبوبیت اینترنت و حضور ایده‌های جدید
انصافاً باید اعتراف کرد سرویس‌هایی که AOL در اختیار کاربران قرار می‌داد راه را برای ظهور شبکه‌های اجتماعی هموار کرد. کاربران به لطف این سرویس‌ها انجمن‌های مختلفی راه‌اندازی کردند، در این انجمن‌ها امکان جستجوی محتوا و پروفایل اعضا میسر شده بود تا کاربران تعامل راحت‌تری از جمع شدن دور هم در محیط مجازی داشته باشند.
یکی از مهمترین ایده‌های شبکه‌های اجتماعی جمع کردن افراد در کنار یکدیگر در فضای مجازی است، این ایده را در سال ۱۹۹۵ در قالب راه‌اندازی وب‌سایت Classmates.com شاهد بودیم. به لطف این سرویس کاربران قادر بودند تا دوستان قدیمی خود در دوران تحصیل را پیدا کنند. چنین ویژگی باعث شد تا Classmates به سرعت محبوبیت زیادی پیدا کند و حتی امروز نیز این سرویس چیزی حدود ۵۷ میلیون کاربر دارد.
حضور اسامی بزرگ و شبکه‌های اجتماعی ماندگار
در سال ۲۰۰۲ شبکه اجتماعی Friendster راه‌اندازی شد، این شبکه با هدف جمع آوری افرادی که علاقه‌های مشابهی به یک موضوع داشتند شروع به فعالیت کرد و راه‌های مختلفی را برای پیدا کردن علاقه‌های مشترک پیش روی کاربران قرار می‌داد.
این ویژگی‌ها باعث شد Friendster پس از گذشت یک سال به چیزی بیشتر از ۳ میلیون کاربر دست پیدا کند، اما بخت با Friendster یار نبود و مشکلاتی فنی و تصمیم‌های مدیریتی نادرست باعث شد تا این شبکه در شمال آمریکا کاربرانش را از دست بدهد.
یک سال بعد درسال ۲۰۰۳ شبکه اجتماعی LinkedIn پا به میدان گذاشت. این شبکه به جای اینکه به ابعاد دوستیابی و ارتباط میان کاربران عادی توجه داشته باشد با هدف برقراری ارتباط میان افراد متخصص در شغل‌های مختلف راه‌اندازی شد. این موارد باعث شد تا روز به روز تعداد کاربران LinkedIn گسترش پیدا کند، مدتی پیش نیز مایکروسافت LinkedIn را خریداری کرد و امروزه بیشتر از ۲۹۷ میلیون کاربر در LinkedIn حضور دارند.
انصافاً باید دهه ۲۰۰۰ میلادی را عصر شکوفایی شبکه‌های اجتماعی دانست، در سال ۲۰۰۳ شبکه اجتماعی معروف MySpace راه‌اندازی شد، این شبکه اجتماعی با هدف جذب جوانانی که به موسیقی، ویدئو و مطالب جذاب علاقه داشتند شروع به کار کرد، اما بخت با MySpace نیز یار نبود و این شبکه اکنون کاربران خود در بیشتر کشور‌های انگلیسی‌زبان را از دست داده است و این روز‌ها به عنوان شبکه اجتماعی برای عاشقان موسیقی شناخته میشود.
قطار شبکه‌های اجتماعی راه خود را ادامه داد تا اینکه در سال ۲۰۰۴ شاهد راه‌اندازی فیس‌بوک بودیم. در آن زمان چند دانشجوی هارواردی خوش‌فکر این شبکه را برای ارتباط میان دانشجویان راه‌اندازی کردند، مارک زاکربرگ معروف به عنوان یکی از موسسین فیس‌بوک این شبکه اجتماعی را در سال ۲۰۰۶ در اختیار عموم قرار داد و از همان ابتدای شکل‌گیری فیس‌بوک شاهد موفقیت چشمگیر این شبکه اجتماعی بودیم.
موفقیت فیس‌بوک سرمایه‌گذاری شرکتهای بزرگی در این شبکه اجتماعی را بدنبال داشت و باعث شد تا این روز‌ها فیس‌بوک به تعداد ۱.۳ میلیارد دلار کاربر فعال دست پیدا کند. در سال ۲۰۰۵ شاهد راه‌اندازی یوتیوب نیز بودیم، این شبکه اجتماعی توسط سه‌نفر از کارمندان شرکت PayPal با هدف به اشتراک‌گذاری ویدئو در میان کاربران راه‌اندازی شد و از آنجایی که در آن زمان کمتر شبکه‌ای امکانات به اشتراک‌گذاری رایگان ویدئو را در اختیار کاربران قرار می‌داد شاهد موفقیت یوتیوب بودیم، مدتی بعد نیز گوگل یوتیوب را خریداری کرد.
نیمه دهه ۲۰۰۰ میلادی به عنوان دوران اوج شبکه‌های اجتماعی شناخته میشود و در سال ۲۰۰۶ توییتر به عنوان یک شبکه اجتماعی و میکروبلاگینگ راه‌اندازی شد، کاربران توییتر قادر بودند مطالب خود را در قالب نوشتاری با ۱۴۰ کاراکتر با یکدیگر به اشتراک بگذارند، این پیام‌های کوچک که توییت نامیده میشود در زمان بسیار کوتاهی محبوبیت بسیار زیادی پیدا کردند و این روز‌ها توییتر یکی از پرمخاطب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در میان کاربران کشور‌های مختلف دنیا شناخته میشود.
داستان ظهور شبکه‌های اجتماعی ادامه پیدا کرد تا در سال ۲۰۱۱ گوگل به عنوان یکی از بزرگترین غول‌های اینترنتی خبر از راه‌اندازی شبکه اجتماعی با نام گوگل پلاس داد. این شبکه اجتماعی پشتیبانی گوگل را به دنبال داشت و امکانات مختلفی مانند چت ویدئویی را می‌توان از ویژگی‌های برتر گوگل پلاس دانست.
گوگل پلاس توانست تنها در عرض ۴ هفته به چیزی بیشتر از ۲۵ میلیون بار بازدید دست پیدا کند و در سال ۲۰۱۴ اعلام شد که این شبکه اجتماعی حدود ۵۴۰ میلیون کاربر فعال دارد. گوگل پلاس با هدف رقابت با فیس‌بوک راه اندازی شده بود، اما هرگز نتوانست در قد و قواره‌های فیس‌بوک ظاهر شود.
شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند
با نگاهی به وضعیت شبکه‌های اجتماعی شاید بتوان گفت: سلاطین فناوری توانسته‌اند بازار شبکه‌های اجتماعی را اشباع کنند و بعید به نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک شاهد حضور شبکه اجتماعی جدیدی باشیم که حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد.
در این بین شبکه‌های اجتماعی بزرگ رویکرد ویژه‌ای به گوشی‌های هوشمند دارند و با تمام تلاش سعی می‌کنند حضور کاربران را از کامپیوتر‌های دسکتاپ به سمت گوشی‌های هوشمند در این شبکه‌ها بکشند.
در این زمینه می‌توان به اینستاگرام و اسنپ‌چت اشاره کرد، اینستاگرام که در ایران نیز کاربران زیادی دارد در سال ۲۰۱۰ راه‌اندازی شد و از آن زمان تاکنون چیزی بیشتر از ۲۰ میلیارد عکس در این شبکه اجتماعی به اشتراک گذاشته شده است.
اینستاگرام تنها در بستر موبایل کار می‌کند و محبوبیت آن باعث شد تا فیس‌بوک در سال ۲۰۱۲ این شبکه اجتماعی که تنها توسط ۱۳ نفر راه‌اندازی شده بود را با قیمت گزاف یک میلیارد دلار خریداری کند.