نگاهي به فرصت‌ها و چالش‌هاي طرح سرشماري كاربران اينترنت كشور
سرشماري كاربران اينترنت و ارايه آماري دقيق در اين زمينه از جمله مواردي است كه تا امروز در كشور مورد توجه جدي و مناسب واقع نشده و اين در حالي است كه با توجه به نفوذ روزافزون اينترنت در زندگي مردم اين سرشماري مي‌تواند با ارائه تصويري مناسب از ميزان و حوزه‌هاي نفوذ اينترنت در كشور، بستر مناسبي براي سياستگذاري و برنامه‌ريزي در اين حوزه را ايجاد كند.
به عقيده كارشناسان، ارايه آماري دقيق از كاربران اينترنتي كشور علاوه بر آنكه در تعيين جايگاه واقعي كشور نسبت به ساير كشورهاي منطقه و جهان بسيار موثر خواهد بود، با توجه به اهميت شاخص ضريب نفوذ اينترنت و همچنين فقدان اطلاعات كافي در اين زمينه براي محاسبه شاخص‌هاي بين‌المللي هم بسيار ضروري است.
سرشماري كاربران اينترنت كشور يكي از اقدامات اخير شركت فن‌آوري اطلاعات با همكاري مركز آمار ايران است كه به گفته مسوولان، با هدف تحقق اهداف مركز توسعه و مديريت اينترنت (متما) انجام مي‌شود كه يكي از آنها نيز طرح تعيين ضريب نفوذ اينترنت كشور به‌عنوان اولين اقدام عملي در تعيين شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات كشور است.
به گفته كارشناسان سرشماري كاربران اينترنت، از ابتداي راه‌اندازي اين فن‌آوري، در كشورهاي پيشرفته به‌صورت جدي و علمي انجام شده و گزارش آن نيز هر سال منتشر مي‌شود اما از آنجا كه پديده اينترنت در حال حاضر به يك الزام مبدل شده است، كشورها يا بايد براي فراگير کردن عمومي آن تلاش كنند يا اينكه با حركاتي كند درصدد بهره جستن از درصد ناچيزي از مزاياي آن باشند.
با توجه به اينكه وجود آمار دقيق از كاربران اينترنتي در كشور براي حركت در مسير توسعه ضروري است، به نظر مي‌رسد اين اقدام شركت فن‌آوري اطلاعات با همكاري مركز آمار ايران نيز با توجه به اهداف اعلام شده و در راستاي تحقق اين امر باشد.
به عقيده تحليلگران براي مشخص شدن ضريب نفوذ اينترنت در هر كشور بايد تعريف دقيقي از يك كاربر اينترنت ارايه شود و همچنين بايد تقسيم‌بندي درستي از كاربران، به‌عنوان كاربران مبتدي تا حرفه‌يي نيز صورت بپذيرد كه مثلا در اين زمينه، در اغلب آمارگيري‌ها درباره ضريب نفوذ اينترنت در جهان، از اقدامات ميداني كمك گرفته مي‌شود؛ به اين معني كه تعداد قابل توجهي از افراد از قشرهاي مختلف، درآمدهاي متفاوت و غيره به طور مستقيم مورد پرسش قرار مي‌گيرند تا با جمع‌آوري اطلاعات بتوان ضريب نفوذ اينترنت را بااحتمال دقيق‌تري به دست آورد.
به گفته دست‌اندركاران اجرايي طرح سرشماري كاربران اينترنت در كشور، استانداردهاي بين‌المللي‌اي براي تعريف كاربران اينترنت وجود دارد كه با استعلام رسمي و پاسخ‌هايي كه دريافت كرده‌اند اين واژه را اين‌طور تعريف كرده‌اند:" كسي كه در يك سال گذشته به عنوان مثال از ابتداي سال 87 به هر نحو و روش و با هر مدتي (مانند DailuP، تلفن همراه، استفاده از رايانه‌هاي محل كار، دانشگاه و غيره) به اينترنت وصل شده و از خدمات آن استفاده كرده باشد" در نتيجه در اين طرح، كاربر اينترنت فردي است كه طي 12 ماه گذشته در داخل كشور با اتصال به شبكه اينترنت از يكي از خدمات اينترنتي استفاده كرده باشد.
اما از آنجا كه به عقيده كارشناسان مشخص شدن ميزان ايجاد ترافيک توسط کابران در زمان‌هاي مختلف، مي‌تواند در کيفيت و کميت اينترنت کشور بسيار مفيد باشد و اين در حالي است كه هم اكنون، برآورد دقيقي در اين‌باره وجود ندارد، بايد برنامه‌ريزان و طراحان شبکه کشور بيش از پيش با عادات ترافيکي کاربران آشنا شوند، در اين سرشماري نيز سعي شده است با پرسش‌هايي متنوع به اين موارد توجه شود.
در پرسشنامه طرح آمارگيري از كاربران اينترنتي، علاوه بر مشخصات جغرافيايي محل سكونت كاربر، شاخص‌هايي چون وضعيت سواد و مدرك تحصيلي، وضعيت اشتغال و نوع شغل در بخش مشخصات عمومي كاربر و نيز محل دسترسي به اينترنت، تناوب دسترسي افراد به اينترنت در 12 ماه گذشته، متوسط تعداد دفعات استفاده از اينترنت در دوره‌هاي موردنظر، متوسط مدت زمان استفاده از اينترنت در هر دفعه، هزينه‌هاي احتمالي استفاده از اينترنت، متوسط پرداختي براي استفاده از اينترنت در 12 ماه گذشته، نوع استفاده (دريافت و ارايه اطلاعات، پست‌الكترونيكي، خدمات دولتي، بانكداري، كسب‌وكار و آموزش اينترنتي، سرگرمي) و ميزان رضايت از خدمات اينترنت، نحوه دسترسي به اينترنت در محل سكونت (Dialup,wirless,ADSL) هم در بخش اطلاعات كاربران اينترنت و نيز وضعيت خانوار از نظر در اختيار داشتن رايانه و تلفن مورد توجه قرار گرفته است.
به گزارش ايسنا، به گفته حميد عليپور - معاون گسترش فن‌آوري اطلاعات شركت فن‌آوري اطلاعات - نتايج طرح سرشماري از كاربران اينترنت، مرداد ماه 88 منتشر خواهد شد، ضمن اينكه اطلاعات استخراج شده از اين طرح در اختيار كليه شركت‌هاي متولي فن‌آوري اطلاعات اعم از دولتي و خصوصي در سطح كشور نيز قرار خواهد گرفت.
آنچه در انجام اين طرح مهم به نظر مي‌رسد نحوه اجرا و هماهنگي آن، با اهداف مدنظر است كه به عقيده برخي كارشناسان، طرح سرشماري از كاربران اينترنت كه با اختصاص سرمايه ميليوني از سوي شركت فن‌آوري اطلاعات و با همكاري مركز آمار ايران در حال اجراست، در اين حوزه با مشكلات و چالش‌هايي همراه است.
اما طرح سرشماري با انتقادهايي هم روبه‌روست؛ برخي تحليلگران معتقدند در شرايطي كه كيفيت و سرعت اينترنت در ايران هم‌چنان با چالش مواجه است، بهتر است به جاي پرداختن به پروژه‌هايي مانند سرشماري، تلاش و صرف هزينه ويژه‌اي برروي ارتقاء كيفيت اينترنت در كشور انجام شود.
برخي پژوهشگران حوزه IT هم بر اين عقيده‌اند از آنجا كه اكثر كاربران كشور از طريق روش Dailup به اينترنت وصل مي‌شوند؛ بنابراين نمي‌توان به آمار ارايه شده از نتايج اين طرح اتكا كرد؛ چرا كه در حال حاضر اتصال به اينترنت از طريق Dailup در اكثر كشورهاي جهان منسوخ شده است و آنها رو به خدمات پيشرفته و پرسرعتي مثل ADSL، WIMAX و ... آورده‌اند.
همچنين اين آمارگيري از امكان مقايسه ايران با ساير كشورها جلوگيري مي‌كند؛ زيرا اگر در كشوري 97 درصد كاربران، از طريق ADSL به اينترنت وصل باشند در ايران اين رقم به كمتر از 50 درصد مي‌رسد، ضمن اينكه حتي در داخل كشور نيز افراد مختلف، از نظر دسترسي و سرعت اينترنت قابل قياس با يكديگر نيستند.
از سوي ديگر به گفته عضو كميته راهبردي تهيه سند راهبردي فن‌آوري اطلاعات كشور، طبق آخرين آمار تا پايان شهريورماه سال جاري، متوسط استفاده از اينترنت 12هزارو 734 مگابيت بر ثانيه پهناي باند مصرفي اينترنت در كشور است كه نسبت به چهار سال پيش حدود 3 برابر شده است.
حسين طالبي در گفت‌وگو با ايسنا، درباره آمار متوسط استفاده از اينترنت و تعداد كاربران در ايران با بيان اين كه تعداد كاربران اينترنت نيز تا پايان شهريورماه سال جاري 21 ميليون نفر بود تصريح كرد: با فرض اين كه در هر لحظه 100 هزار نفر با اينترنت به صورت همزمان كار كنند؛ در اين صورت متوسط پهناي باندي براي هر نفر 130 كيلوبايت بر ثانيه است كه اين ميزان براي كارهاي تحقيقاتي كه عمدتا از متن استفاده مي‌كنند تا حدي كافي است اما براي تصوير و فيلم و اموري نظير كنفرانس ويديويي كافي نيست.
عضو شوراي عالي انفورماتيك كشور با بيان اين كه ضريب نفوذ اينترنت در كشورمان حدود 30 درصد است، اظهار كرد: اين ضريب اگر چه در مقايسه با كشورهاي توسعه يافته جايگاه خوبي نيست، اما در مقايسه با كشورهاي در حال توسعه، مي‌توان گفت ايران از جايگاه بسيار خوبي برخوردار است.
آمارهاي ارائه شده در زمينه ضريب نفوذ اينترنت كشورها و قرار گرفتن ايران در رده سوم خاورميانه در حالي است كه به گفته تحليلگران، معيار تقسيم‌بندي كشورها و قرار گرفتن آنها در رتبه جهاني، ديگر براساس ضريب نفوذ نيست؛ بلكه در حال حاضر اين معيار براساس ميزان پهناي باند هر كشور محاسبه مي‌شود. با اين اوصاف بايد ديد كه ايران در زمينه ارائه پهناي باند در چه رتبه‌اي قرار مي‌گيرد.
در هر حال با توجه به اظهارنظرهاي ارايه شده و از آنجاكه در رتبه‌بندي‌هاي بين‌المللي، آمارهايي از هر كشور براساس مراكز مخابراتي، فرصت‌هاي ديجيتالي و توسعه IT در آن كشور ارائه مي‌شود كه اين آمار در نشان دادن مقام واقعي آن كشور موثر خواهد بود.
طرح سرشماري از كاربران اينترنت، اگر با دقت مناسب انجام شود و ضريب نفوذ واقعي اينترنت در كشور را مشخص كند، همانگونه كه در اهداف انجام آن ذكر شده است مي‌تواند در جذب منابع خارجي و مشخص شدن جايگاه واقعي ايران در رتبه‌بندي جهاني موثر باشد و ايران را به عنوان كشوري برجسته و مكاني براي فعاليت افراد به جهان بشناساند.
ضمن اينكه مشخص شدن ضريب نفوذ اينترنت در كشور قطعا اين كمك را مي‌كند كه اگر در اين حوزه، پايين‌تر از حد استاندارد جهاني مخابرات (ITU) هستيم، با برنامه‌ريزي‌هاي اصولي آن را افزايش دهيم؛ بنابراين تحليل اطلاعات به دست آمده از اين سرشماري، به برنامه‌ريزي دقيق‌تر و تضمين کيفيت شبکه و تناسب کميت با تقاضا بسيار كمك خواهد كرد.
منبع: خبرنگار فن‌آوري اطلاعات خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)