مشاهده تصاویر بیشتر ...
شناسنامه سوره دهر
سوره دهر (انسان) : هفتاد و ششمین سوره
ترتیب نزول : 96
محل نزول : مدینه منوره
تعداد آیات : 31
تعداد کلمات : 243
تعداد حروف : 1089
تعداد لفظ . الله : 7
معانی سوره:
دهر به معنای عصر و روزگارو برهه از زمان است.
نامهای دیگر سوره:
انسان – دهر – هل اتی – ابرار(نیکان).
این سوره را به این مناسبت «انسان» می‌نامند که این کلمه در آیات اول و دوم این سوره به کار رفته و مضمون اصلی این سوره، انسان است. نام دیگر آن «هل اتی» است زیرا با همین کلمه آغاز می‌شود. نام سوم این سوره، «دهر» است و این کلمه در آیه اول این سوره آمده است. نام چهارم آن «أبرار» است و در آیه پنجم آن آمده است و در طی ۱۸ آیه تا آیه ۲۲، با معرفی نیکان، نشانه‌های آنان را بیان میکند و بیش از نصف این سوره به مسائل و شرح حال آنان اختصاص دارد.
ویژگی سوره :
این سوره در مورد اهل بیت پیامبر (ص) نازل شده و صفات برجسته انسانی و پایبندی به عهد و پیمان و اوج ایثار و اخلاص آن خاندان و فضیلت و کرامت و مقامات عالیه ای که آنان در پیشگاه پروردگار دارند بحث و گفتگو میکند.
موضوعات کلی سوره :
قانون حادث و مسبوق به عدم بودن انسان – هدایت فکری و تکوینی و تشریعی انسانها – اراده و آزادی انسان در انتخاب راه و سرنوشت خود – وضعیت کافران در روز قیامت – داستان نذر خاندان پیامبر و اوج وفا – مشیت علم حکمت و رحمت خداوند.
شأن نزول
مفسران شیعه و اهل سنت گفته‌اند که مراد از ابراری که به نذر خود وفا می‌کنند و خوراک خود را با وجود محبوب بودنش، در سه روز متوالی به هنگام افطار به مسکین و یتیم و اسیر سائل می‌بخشند، حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا (س) و حسنین(ع) و خادمه آنان فضه، بوده‌اند.[1]
زمخشری [از مفسران اهل سنت] می نویسد: از ابن عباس نقل شده است که حسن و حسین، بیمار شده بودند. رسول خدا(ص) همراه با تنی چند از آنان عیادت کردند. و [خطاب به علی] گفتند این ابوالحسن خوب است برای تندرستی فرزندانت نذر کنی. علی و فاطمه و فضه (خادمه آنان] نذر کردند که اگر آن دو شفا یابند سه روز روزه بگیرند. آن دو شفا یافتند و [آن خانواده] چیزی نداشتند. علی از شمعون یهودی خیبری سه صاع جو قرض کرد. فاطمه یک صاع را آسیاب کرد و به تعدادشان پنج قرص نان پخت. نانها را در میان گذاشتند که افطار کنند. سائلی بر در آمد و گفت: ای اهل بیت محمد سلام بر شما، مسکینی از مساکین مسلمان هستم، به من خوراکی دهید که خداوند به شما از مائده های بهتشی دهد. او را بر خود مقدم داشتند و نانها را به او بخشیدند و فقط با آب روزه های خود را گشودند و فردای آن روز را نیز با همان وضع روزه گرفتند. چون شب شد و غذا به میان آوردند، یتیمی بر در آمد. آن غذا را هم به او بخشیدند. و در روز سوم [که به همان ترتیب روزه داشتند] اسیری پیدا شد، و همان معامله را تکرار کردند. و چون صبح شد علی (رضی الله عنه)، دست حسن و حسین را گرفت و به نزد پیامبر(ص) رفتند. چون ایشان را دید که مانند جوجه از شدت گرسنگی می لرزند، فرمود: از دیدن حال شما، حال ناگواری پیدا می کنم. و برخاست و همراه آنان به منزلشان رفت و فاطمه را دید که در محراب عبادت است و شکمش به پشتش چسبیده است و چشمهایش گود رفته است. از دیدن او اندوهگین شد. آنگاه جبرئیل نازل شد و گفت خداوند تو را به چنین اهل بیتی تهنیت می گوید و این سوره را قرائت کرد.[2]
فضیلت قرائت این سوره :
امام باقر (ع) : کسی که هر پنجشنبه این سوره را بخواند خداوند او را همراه پیامبر (ص) خواهد کرد.
متن و ترجمه سوره انسان(دهر)
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ
هَلْ أَتَىٰ عَلَى الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئًا مَّذْکُورً‌ا ﴿١﴾ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیرً‌ا ﴿٢﴾ إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرً‌ا وَإِمَّا کَفُورً‌ا ﴿٣﴾ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِ‌ینَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِیرً‌ا ﴿٤﴾ إِنَّ الْأَبْرَ‌ارَ یَشْرَ‌بُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورً‌ا ﴿٥﴾ عَیْنًا یَشْرَ‌بُ بِهَا عِبَادُ اللَّـهِ یُفَجِّرُ‌ونَهَا تَفْجِیرً‌ا ﴿٦﴾ یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْمًا کَانَ شَرُّ‌هُ مُسْتَطِیرً‌ا ﴿٧﴾ وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرً‌ا ﴿٨﴾ إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّـهِ لَا نُرِ‌یدُ مِنکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورً‌ا ﴿٩﴾ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّ‌بِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِ‌یرً‌ا ﴿١٠﴾ فَوَقَاهُمُ اللَّـهُ شَرَّ ذَٰلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَ‌ةً وَسُرُ‌ورً‌ا ﴿١١﴾ وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُ‌وا جَنَّةً وَحَرِ‌یرً‌ا ﴿١٢﴾ مُّتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَ‌ائِکِ ۖ لَا یَرَ‌وْنَ فِیهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِ‌یرً‌ا ﴿١٣﴾ وَدَانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلًا ﴿١٤﴾ وَیُطَافُ عَلَیْهِم بِآنِیَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِ‌یرَ‌ا ﴿١٥﴾ قَوَارِ‌یرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُ‌وهَا تَقْدِیرً‌ا ﴿١٦﴾ وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْسًا کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلًا ﴿١٧﴾ عَیْنًا فِیهَا تُسَمَّىٰ سَلْسَبِیلًا ﴿١٨﴾ وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَ‌أَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَّنثُورً‌ا ﴿١٩﴾ وَإِذَا رَ‌أَیْتَ ثَمَّ رَ‌أَیْتَ نَعِیمًا وَمُلْکًا کَبِیرً‌ا ﴿٢٠﴾ عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَ‌قٌ ۖ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَ‌بُّهُمْ شَرَ‌ابًا طَهُورً‌ا ﴿٢١﴾ إِنَّ هَـٰذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاءً وَکَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُورً‌ا ﴿٢٢﴾ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْ‌آنَ تَنزِیلًا ﴿٢٣﴾ فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَ‌بِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ کَفُورً‌ا ﴿٢٤﴾ وَاذْکُرِ اسْمَ رَ‌بِّکَ بُکْرَ‌ةً وَأَصِیلًا ﴿٢٥﴾ وَمِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا ﴿٢٦﴾ إِنَّ هَـٰؤُلَاءِ یُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَیَذَرُ‌ونَ وَرَ‌اءَهُمْ یَوْمًا ثَقِیلًا ﴿٢٧﴾ نَّحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَ‌هُمْ ۖ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلًا ﴿٢٨﴾ إِنَّ هَـٰذِهِ تَذْکِرَ‌ةٌ ۖ فَمَن شَاءَ اتَّخَذَ إِلَىٰ رَ‌بِّهِ سَبِیلًا ﴿٢٩﴾ وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّـهُ ۚ إِنَّ اللَّـهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿٣٠﴾ یُدْخِلُ مَن یَشَاءُ فِی رَ‌حْمَتِهِ ۚ وَالظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ﴿٣١﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان
آیا زمانى طولانى بر انسان گذشت که چیز قابل ذکرى نبود؟! (۱) ما انسان را از نطفه مختلطى آفریدیم، و او را مى‌آزماییم؛ (بدین جهت) او را شنوا و بینا قرار دادیم! (۲) ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس! (۳) ما براى کافران، زنجیرها و غُلها و شعله‌هاى سوزان آتش آماده کرده‌ایم! (۴) به یقین ابرار (و نیکان) از جامى مى‌نوشند که با عطر خوشى آمیخته است، (۵) چشمه‌اى که بندگان خدا از آن مى‌نوشند و [به دلخواه خویش] جاریش مى‌کنند. (۶) [همان بندگانى که] به نذر خود وفا مى‌کردند، و از روزى که گزند آن فراگیرنده است مى‌ترسیدند. (۷) و به [پاس] دوستى [خدا]، بینوا و یتیم و اسیر را خوراک مى‌دادند. (۸) «ما براى خشنودى خداست که به شما مى‌خورانیم و پاداش و سپاسى از شما نمى‌خواهیم. (۹) ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت، هراسناکیم.» (۱۰) پس خدا [هم] آنان را از آسیب آن روز نگاه داشت و شادابى و شادمانى به آنان ارزانى داشت. (۱۱) و به [پاس] آنکه صبر کردند، بهشت و پرنیان پاداششان داد. (۱۲) در آن [بهشت] بر تختها[ى خویش] تکیه زنند. در آنجا نه آفتابى بینند و نه سرمایى. (۱۳) و سایه‌ها[ى درختان] به آنان نزدیک است، و میوه‌هایش [براى چیدن] رام. (۱۴) و ظروف سیمین و جامهاى بلورین، پیرامون آنان گردانده مى‌شود. (۱۵) جامهایى از سیم که درست به اندازه [و با کمال ظرافت] آنها را از کار در آورده‌اند. (۱۶) و در آنجا از جامى که آمیزه زنجبیل دارد به آنان مى‌نوشانند. (۱۷) از چشمه‌اى در آنجا که «سلسبیل» نامیده مى‌شود. (۱۸) و بر گرد آنان پسرانى جاودانى مى‌گردند. چون آنها را ببینى، گویى که مرواریدهایى پراکنده‌اند. (۱۹) و چون بدانجا نگرى [سرزمینى از] نعمت و کشورى پهناور مى‌بینى. (۲۰) [بهشتیان را] جامه‌هاى ابریشمى سبز و دیباى ستبر در بر است و پیرایه آنان دستبندهاى سیمین است و پروردگارشان باده‌اى پاک به آنان مى‌نوشاند. (۲۱) این [پاداش] براى شماست و کوشش شما مقبول افتاده است. (۲۲) در حقیقت، ما قرآن را بر تو به تدریج فرو فرستادیم. (۲۳) پس در برابر فرمان پروردگارت شکیبایى کن، و از آنان گناهکار یا ناسپاسگزار را فرمان مبر. (۲۴) و نام پروردگارت را بامدادان و شامگاهان یاد کن. (۲۵) و بخشى از شب را در برابر او سجده کن و شب[هاى] دراز، او را به پاکى بستاى. (۲۶) اینان دنیاى زودگذر را دوست دارند، و روزى گرانبار را [به غفلت] پشت سر مى‌افکنند. (۲۷) ماییم که آنان را آفریده و پیوند مفاصل آنها را استوار کرده‌ایم، و چون بخواهیم، [آنان را] به نظایرشان تبدیل مى‌کنیم. (۲۸) این [آیات،] پندنامه‌اى است. تا هر که خواهد، راهى به سوى پروردگار خود پیش گیرد. (۲۹) و تا خدا نخواهد، [شما] نخواهید خواست؛ قطعاً خدا داناى حکیم است. (۳۰) هر که را خواهد، به رحمت خویش در مى‌آورد، و براى ظالمان عذابى پردرد آماده کرده است. (۳۱)