دعای مکارم الاخلاق یکی از بهترین دعاهایی است که در زمینۀ خودشناسی و انسان‌شناسی از سوی امام سجاد (ع) نقل شده است که انسان به وسیلۀ آن می‌تواند خود و نیازهای خود را بشناسد و راه رسیدن به آن نیازها را نیز کشف کند. به طور خلاصه با دعای مکارم الاخلاق می‌توان عبودیت را در خود به طور آشکار احساس کرد.
"اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنِی مَا یشْغَلُنِی الِاهْتِمَامُ بِهِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَیامِی فِیمَا خَلَقْتَنِی لَهُ؛" بارخدایا بر محمد و آلش درود فرست، و گره هر کاری که فکرش مرا به خود مشغول داشته بگشای، و مرا در کاری قرار ده که فردا مرا از آن بازپرسی می‌کنی، و روزگارم را در آنچه از پی آنم آفریده‌ای مصروف دار، و بی‌نیازم گردان و روزیت را بر من وسعت ده. هر انسانی بایسته و شایسته است که به این مسئله توجه کند و این سؤال و پرسش اساسی را پاسخ دهد که هدف آفرینش و فلسفه خلقت ما چیست؟ که در پاسخ گفته شده است تکامل انسان. اگر این سوال را از مکتب قرآن و اهل‌بیت (ع) بپرسیم، پاسخ چیست؟