ماه صفر که بنا به روایتی ، روز اول آن روز واردشدن کاروان اسرای کربلا به
شام است و حوادث تلخ دیگری از جمله شهادت دختر 3 ساله امام حسین (ع)،رحلت
جانگداز پیامبر اکرم (ص) در روز 28 این ماه واقع شده و پایان ماه نیز
مصادف با شهادت هشتمین پیشوای شیعیان امام رضا (ع) می باشد.
چرا صفر را صفر نامیده اند؟
در نامگذاری این ماه، دو وجه ذکر کرده اند:
1. از «صُفْرَة (زردی)» گرفته شده؛ زیرا زمان انتخاب نام، مقارن فصل پاییز و زردی برگ درختان بوده است.
2.از «صِفْر (خالی)» گرفته شده؛ زیرا مردم پس از پایان ماههای حرام، رهسپار جنگ می شدند و شهرها خالی می شد.
این ماه، معروف به شومی و بدشگونی است. از پیامبر اکرم (ص) درباره ماه صفر، چنین نقل شده است:
هر کس خبر تمام شدن این ماه را به من دهد، بشارت بهشت را به او میدهم.
برخی اعمال ماه صفر
1-در این ماه، به دادن صدقه اهتمام بیشتری شود
پیامبر
اکرم (ص) در باب صدقه دادن می فرمایند : " لبخند تو بر روی برادرت صدقه
است ، امر به معروف و نهی از منکر کردنت صدقه است ، رهنمایی کسی که راه را
گم کرده صدقه است و دور کردن سنگ و خا ر و استخوان از راه صدقه است . "
2-برای ایمنی از بلاها، دعای زیر هر روز ده مرتبه خوانده شود:
یا
شَدیدَ الْقُوی وَیا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ
ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا
مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ
سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ
وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی
اللَّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطَّاهِرینَ! (مفاتیح الجنان)
ای
سخت نیرو، و ای سختگیر! ای عزیز، ای عزیز، ای عزیز! خوارند از بزرگیات
همه خلقت. پس کفایت کن از من شرّ خلق خودت را، ای احسان بخش! ای نیکوکار!
ای نعمت بخش! ای عطا دِه! ای که معبودی جز تو نیست! منزّهی تو! به راستی من
از ظالمانم. اجابت کردیم برایش و نجاتش دادیم از غمّ و همچنین نجات دهیم
مؤمنان را، و رحمت کند خدا بر محمّد و آل پاک و پاکیزهاش!
3-ـ
«سیّد بن طاووس» نقل کرده است: در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوان که
در رکعت اوّل سوره «حمد» و سوره «انّا فتحنا» (فتح) و در رکعت دوم سوره
«حمد» و سوره «توحید» قرائت شود و پس از سلام نماز، صد بار صلوات بفرست و
صد بار آل ابى سفیان را لعنت کن و صد مرتبه استغفار نما و آنگاه حاجت خویش
را از خداوند بخواه. (ان شاء اللّه به هدف اجابت مى رسد).( اقبال، صفحه
587)
4ـ در روز اربعین (بیستم ماه صفر) زیارت امام حسین(علیه
السلام) مستحبّ است و مورد تأکید قرار گرفته. در روایتى که «شیخ طوسى» از
امام حسن عسکرى(علیه السلام) نقل کرده، چنین آمده است: نشانه هاى مؤمن پنج
چیز است: به جاى آوردن پنجاه و یک رکعت نماز (17 رکعت نماز واجب و 34 رکعت
نافله) و زیارت اربعین (امام حسین(علیه السلام)) و انگشتر را بر دستِ راست
نهادن، و پیشانى را به هنگام سجده بر خاک گذاردن و بسم الله الرّحمن
الرّحیم را در نماز بلند گفتن.(2)
مناسبت های ماه صفر
اوّل ماه صفر:
آغاز
جنگ صفّین، مطابق نقل مورّخان در سال 37 هجرى است. جنگ صفّین از سوى
امیرمؤمنان(علیه السلام) و لشکریانش، در برابر معاویه و سپاه غارتگر شام،
آغاز شد و مدّت 110 روز طول کشید،(2) و در آستانه شکست لشکر شام، عمرو عاص
خدعه اى به کار زد و قرآن ها را بر سر نیزه کردند و داستان تأسّف بار حکمین
پیش آمد.
همچنین در این روز در سال 61 هجرى (بنا بر روایتى) سرِ مبارک
حضرت سیّدالشّهدا(علیه السلام) را همراه کاروان اهل بیت(علیهم السلام)وارد
شهر شام کردند.
دوم ماه صفر:
روز شهادت زید بن على بن الحسین(علیه السلام) پس از قیام بر ضدّ بنى امیّه در سال 120 هجرى است; وى به هنگام شهادت 42 سال داشت.
هفتم ماه صفر:
بنا بر نقل شیخ مفید و کفعمى، روز شهادت امام حسن مجتبى(علیه السلام) است.
همچنین
ولادت امام کاظم(علیه السلام) طبق روایتى در سال 128، در این روز در منطقه
«ابواء» (محلّى میان مکّه و مدینه) واقع شده است. این روز از جهتى روز حزن
و از جهتى روز سرور است.
بیستم ماه صفر:
روز
اربعین امام حسین(علیه السلام) است; بنابر نقل جمعى از بزرگان مانند شیخ
مفید، شیخ طوسى و کفعمى، جابر بن عبداللّه انصارى در این روز براى زیارت
امام حسین(علیه السلام) به کربلا آمد و همین روز، روزى است که اهل بیت امام
حسین(علیه السلام) طبق روایتى از شام به مدینه آمدند.
ولى در ارتباط با
آمدن اهل بیت حسینى(علیه السلام) در روز اربعین به کربلا میان مورّخان
گفتگوست; مرحوم حاج شیخ عبّاس قمى در «منتهى الآمال» از سیّد بن طاووس نقل
مى کند که اهل بیت حرم حسینى(علیه السلام) در مسیر بازگشت به مدینه، نخست
به کربلا آمدند و زمانى به آنجا رسیدند که جابربن عبدالله انصارى و گروهى
از بنى هاشم به زیارت امام حسین و یارانش آمده بودند (و با توجه به اینکه
جابر در بیستم صفر به کربلا آمد، بنابراین اهل بیت نیز ورودشان به کربلا
همان روز بود).
اما مرحوم حاج شیخ عباس قمى با توجه به نقل دیگر مورّخان
و قرائن و شواهد دیگر، ورود اهل بیت(علیهم السلام) را در بیستم صفر
(اربعین حسینى) به کربلا بسیار بعید مى داند و از شیخ مفید و شیخ طوسى نقل
مى کند که اهل بیت(علیهم السلام) روز بیستم صفر از شام به مدینه مراجعت
کردند.
بیست و هشتم ماه صفر:
در
چنین روزى، در سال یازدهم هجرى، رسول گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله)
وفات یافت و همه مورّخان اتّفاق دارند که روز وفات آن حضرت، روز دوشنبه بود
و آن حضرت به هنگام وفات شصت و سه سال از عمر مبارکشان مى گذشت.
همچنین
بنا بر نقل جمعى از علما و مورّخان، روز بیست و هشتم صفر سال 50 هجرى، روز
شهادت امام حسن مجتبى(علیه السلام) است و این روایت بیشتر در میان شیعیان
مشهور است تا روایت هفتم ماه صفر.
روز آخر ماه صفر:
بنا
بر قول «شیخ طبرسى» و «ابن اثیر» آخر ماه صفر سال 203 هجرى، روز شهادت
امام رضا(علیه السلام) است که در سنّ پنجاه و پنج سالگى، توسّط مأمون
عبّاسى مسموم شده و به فیض شهادت نائل آمدند