مواظب سخن چینان باش/ مقام در حکومت اسلامی آزمایش سختی است/ درهمی به متملقان نده/ سیر کردن شکم گرسنگان را کوچک مشمار
از جمله مواعظ نسبتا معروف آن حضرت، مواعظ ایشان به عبدالله بن جندب و حدیث
عنوان بصری و نامه آن حضرت به عبدالله نجاشی می باشد كه مراجعه خواننده
محترم به منابع (۱) خالی از لطف نیست . ما نیز پاره ای از نامه حضرت به
عبدالله نجاشی را با مختصری توضیح ذكر می نماییم بلكه چراغ راهمان شود.
هم خوشحال و هم ناراحت
عبدالله
نجاشی از موالیان امام صادق علیه السلام بوده است كه در زمان حضرت از طرف
دستگاه خلافت عباسی ، ولایت اهواز به او سپرده می شود و او در نامه ای از
حضرت كسب تكلیف می نماید و بعد از دعا در حق حضرت ، می نویسد كه: «من به
ولایت اهواز مبتلا شدم و از آقا و مولای خود می خواهم حد و حدود من را مشخص
نماید تا بفهمم با چه عملی به خدا نزدیك شوم و چگونه بیت المال را خرج كنم
و به چه كسی اعتماد نمایم و چه كسی را اهل سرّ خود قرار دهم...».
آن حضرت نیز بعد از دعا در حق عبدالله می فرمایند:
«
خبر والی شدن تو بر اهواز مرا هم خوشحال كرد و هم ناراحت ، علت خوشحالی
این است كه شاید خداوند به وسیله تو به شیعیان عزت دهد و ضعف آنان را بر
طرف نماید ...
و اما ناراحتی ام به این دلیل است كه مبادا نسبت به دوستان ما لغزشی مرتكب شوی كه باعث شود بوی بهشت را هم نشنوی !!!
بدان
كه خلاص و رهایی تو در حفظ خون مۆمنین و دست برداشتن از آزار آنان و رفق و
مدارا با مردم است و همچنین در تأنی و معاشرت نیكو و نرمی بدون ضعف و
صلابت بدون خشونت .
مواظب باش سخن چینان و افراد نمام و دو بهم زن ،
خود را به تو نچسبانند كه در این صورت خدا بر تو غضب خواهد نمود و آبرویت
را خواهد برد .
انسان اگر ایمان به خدا و آخرت داشته باشد ، نگاهش
به مقام و موقعیت خصوصا در حكومت اسلامی صرفا نگاه به یك موقعیت خطیری است
كه مایه آزمایش بسیار سختی برای او خواهد بود و با وجود چنین ایمان و عقلی،
انسان باید از پست و مقام فراری باشد نه این كه برای بدست آوردن آن رقابت
كند یا خدای نكرده برای رسیدن به آن مرتكب حرام شود.
در امور و
كارها تنها به كسی اعتماد كن كه امتحان پس داده باشد و او را آزموده باشی و
اهل بصیرت باشد، یاران خود را خوب تشخیص بده و همه را بیازمای!
مبادا
درهمی را در راه غیر خدا خرج كنی و مثلا به شاعران متملق یا دلقكان دهی ،
جوایز و هدایای تو باید به كارمندان و زحمتكشان داده شود .
مبادا چیزی از طلا و نقره برای خود بیاندوزی!
هیچ گاه سیر كردن شكم های گرسنه كه آتش غضب خدا را خاموش می كند كوچك مشمار !
چرا كه رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود : ایمان ندارد كسی كه شب سیر بخوابد در حالی كه همسایه او گرسنه باشد !
بگذار از پستی دنیا به تو خبر دهم:
وقتی حسین بن علی علیهماالسلام به سمت كوفه روان شد ابن عباس او را به خدا قسم داد كه مرو كشته می شوی !
حسین
بن علی علیهماالسلام فرمود: من خود، جایگاه كشته شدنم را بهتر از تو می
دانم و جز فراق دنیا از آن برایم چیزی نمانده! ای ابن عباس آیا می خواهی
داستان امیرالمومنین علیه السلام و دنیا را برای تو بازگو كنم؟
گفت: بله، به جانم قسم كه دوست دارم بشنوم .
فرمود: امیرالمومنین علیه السلام به من فرمود:
روزی
در هنگامی كه فدك تحت اختیار فاطمه علیهاالسلام بود به همراه بیلی در
قسمتی از آن مشغول كار بودم كه ناگهان زنی بسیار زیبا در مقابلم آشكار شد
كه جمالش دلربا بود... آن زن به من گفت : آیا می خواهی با من ازدواج نمایی
تا از این بیل راحت شوی و تمام گنجهای زمین را به رویت بگشایم ؟!
به او گفتم: تو كیستی ؟
گفت: من دنیا هستم !
به او گفتم كه برو و شوی دیگری طلب كن، تو در شأن من نیستی و با بیل خود مشغول به كار شدم و اشعاری را زیر لب زمزمه نمودم ...
امیرالمونین علیه السلام از دنیا خارج شد در حالی كه حق هیچ بنده ای بر گردن او نبود و سائر ائمه علیهم السلام نیز این چنین بودند .
[ ای نجاشی ] مواظب باش مومنی را نترسانی به فریاد مومنین برس !
چرا كه پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:
كسی
كه به فریاد مومنی برسد خداوند در قیامت به فریاد او خواهد رسید . كسی كه
یك حاجت برادر مومن خود را برآورده كند خداوند حاجات كثیره او را برآورده
خواهد كرد. كسی كه مومنی را لباس بپوشاند یا سیر كند یا او را بر مركب خود
سوار نماید یا وسائل ازدواج او را فراهم نماید، خداوند او را از لباس ها و
غذاها و مركبها و همسران بهشتی عنایت كند ... كسی كه برادر مومنش را به
خاطر خدا زیارت كند زائر خدا خواهد بود .
مبادا لغزش مومنین را
پیگیری كنی كه خدا نیز با تو چنین خواهد كرد ! كمترین مرحله كفر این است كه
انسان كلامی را از برادر مومنش بشنود و آن را به خاطر نگه دارد تا روزی او
را رسوا كند ! »
توفیق یا آزمون
آن
چه در این نامه بسیار از نكات دیگر قابل توجه است این است كه این شخص یعنی
نجاشی ولایت اهواز را برای خود توفیق و طعمه نمی دانست بلكه آن را مایه
ابتلا و آزمایش می دانست. چنانچه در نامه خود به امام صادق علیه السلام
گفت: من به ولایت اهواز مبتلا شدم !
و امام علیه السلام نیز فرمود: من از این خبر هم خوشحالم و هم ناراحت !!!
امیرالمومنین علیه السلام نیز به یكی از كارگزاران خود فرمودند : شغل تو طعمه و شكار برای تو نیست بلكه امانت است.(۲) .
آری
انسان اگر ایمان به خدا و آخرت داشته باشد ، نگاهش به مقام و موقعیت خصوصا
در حكومت اسلامی صرفا نگاه به یك موقعیت خطیری است كه مایه آزمایش بسیار
سختی برای او خواهد بود و با وجود چنین ایمان و عقلی، انسان باید از پست و
مقام فراری باشد نه این كه برای بدست آوردن آن رقابت كند یا خدای نكرده
برای رسیدن به آن مرتكب حرام شود، چرا كه این وسیله هدف را توجیه نمی نماید
!
پی نوشت:
۱-تحف العقول ص۳۰۱ ؛ مستدرك الوسائل ج۱۱ ص ۲۹۰ ؛ مكاسب محرمه شیخ انصاری ج۱ ص۱۰۳ .
۲- « إن عملك لیس لك بطعمة و لكنه أمانة » بحار الأنوار ج۳۲ص۳۶۲ .