یکی دو هفته گذشته با ارائه گزارش‌های حسابرسی از شرکت مخابرات ایران و 31 شرکت زیرمجموعه‌اش روزهای خوب و بدی برای مخابراتی‌ها رقم خورد. روزهای بد برای شرکت‌های مخابراتی استانی و روزهایی خوب برای همراه اولی‌ها.
ارائه گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی به مجمع عمومی‌عادی سالانه صاحبان سهام شرکت ارتباطات سیار ایران، از یک سو مهر تاییدی بود بر صورت‌های مالی ارائه شده از سوی این شرکت و از سوی دیگر گواهی بود بر سود سرشار در کنار رشد درآمدی از خدمات ارائه شده توسط همراه اولی‌ها.
اما در مورد سایر شرکت‌های
زیرمجموعه مخابرات اوضاع به نحو دیگری بود؛ چراکه عموما شرکت‌های استانی بر اساس شواهد و گزارش‌های موجود شرکت‌هایی زیان‌ده مشخص شده‌اند. هر چند که مخابرات ایران طی دو سال گذشته و با به کار گرفتن راهکارهایی غیرعرف و معمول در بازارهای سرمایه‌ای سعی به افزایش سود خود داشت؛ اما بازهم هیچ کدام از این راهکارها نتوانست جلوی حواشي اين شركت در مقابل سهامدارانش را بگيرد. سهامدارانی که این روزها و با اتفاقاتی که طی چند سال گذشته در تالار شیشه‌ای تجربه کرده‌اند، فولاد آبدیده شده‌اند و به همین سادگی‌ها اعداد و ارقام را قبول نمي‌كنند.
در این گزارش سعی ما بررسی عملکرد شرکتی است که تمام بار سوددهی شرکت مخابرات ایران بر شانه‌های او است. شرکتی که هم درآمدزا است و هم به واسطه تعداد کاربرانش بیشتر از هر نهاد دیگری به دلیل ارائه خدماتش زیر ذره‌بین است.
همراه در صدر
همراه اول هم‌اکنون بالغ بر 16 میلیون مشترک تلفن همراه دائمی‌و بالغ بر 21 میلیون مشترک تلفن همراه اعتباری دارد. داشتن چیزی بالغ بر 37 میلیون مشترک باعث شده تا این اپراتور به عنوان برترین اپراتور منطقه خاورمیانه (در میان پنجاه اپراتور) از نظر تعداد مشترکان محسوب شود. البته ناگفته نماند که همین کسب صفت پر تعداد ترین برای همراه اولی‌ها مشکلاتی نیز به همراه دارد که مهم‌ترین آن‌ها کیفیت ارائه خدمات است. کیفیتی که هرچند طی یکی دو سال گذشته رشد قابل ملموسی داشته است؛ اما به هرحال باز هم داشتن مشترکان زیاد باعث افزایش سطح توقع از سوی آن‌ها شده و موجب شده تا ضرب‌المثل هر که بامش بیش برفش بیشتر برای ونک نشینان بیشتر از هر صنف و فرد دیگری قابل درک باشد.
از آنجایی که همواره گزارش‌های آماری که از قضا رویکرد مقایسه ای نیز داشته باشد جالب توجه است، در این گزارش بخش‌هایی از گزارش حسابرسی مستقل از شرکت ارتباطات سیار به همراه سودهایی که طی یک سال گذشته این شرکت كسب كرده است آورده می‌شود.
بر اساس صورت‌هاي مالي حسابرسي شده ۱۲ ماهه شرکت ارتباطات سيار ايران منتهي به ۲۹ اسفند ماه ۸۸ که از سوي بورس منتشر شده، درآمد تفکيکي اين شرکت از کارکرد مشترکين خطوط دائمي ۱۹ ميليون و ۵۲۶ هزار و ۳۳۱ ميليون ريال بوده است. این درآمد شامل درآمدهاي حاصل از آبونمان، ارتباطات شهري، بين شهري و بين‌المللي، پيام کوتاه، جابه‌جايي بين شهري، جابه‌جايي بين‌المللي، پيام صوتي و ساير خدمات ارائه شده است. این در حالی است که همین درآمد در مدت مشابه سال قبلش 19 میلیون و 923 هزار و 800 میلیون ریال بوده است؛ یعنی در حقیقت در سال 88 میزان درآمد از خطوط تلفن همراه دائمی397 هزار و 469 میلیون ریال نسبت به سال قبلش کاهش داشته است، اما نکته قابل توجه در دیگر بازار همراه اول، یعنی سیم‌کارت‌های اعتباری است. در این بخش درآمد این شرکت از محل فروش رمز شارژ خطوط اعتباری در سال گذشته 12 میلیون و 585 هزار و 562 میلیون ریال بوده است که این رقم در سال قبلش 8 میلیون و 59 هزار و 791 میلیون ریال بوده است؛ یعنی از این بخش همراه اول در سال گذشته 4 میلیون و 525 هزار و 771 میلیون ریال رشد درآمدی داشته است.
درآمد همراه اول از بخش استفاده از امکانات شبکه توسط سایر شرکت‌های تلفن همراه در سال گذشته یک میلیون و 983 هزار و 733 میلیون ریال بوده است که این رقم در سال قبلش یک میلیون و 464 هزار و 812 میلیون ریال بوده است که در حقیقت 518 هزار و 921 میلیون ریال رشد داشته است. این بخش شامل درآمد حاصل از اتصال فیزیکی شبکه شرکت‌های تلفن همراه داخلی با شبکه این شرکت و فراگردی مشترکین شرکت‌های تلفن همراه داخلی (رومینگ داخلی) و مشترکین شرکت‌های تلفن همراه خارجی در شبکه این شرکت (رومینگ بین‌الملل) است.
درآمد حاصل از فروش خطوط تلفن همراه یک میلیون و 103 هزار و 978 میلیون ریال در سال 88 بوده است که این رقم تنها يك هزار و 327 میلیون ریال نسبت به سال 87 رشد داشته است؛ چراکه در این سال درآمد حاصل از فروش خطوط تلفن همراه یک میلیون و 102 هزار و 651 ميليون ريال بوده است. به نظر می‌رسد که همین کاهش رشد در بخش فروش سیم‌کارت بوده است که باعث شده همراه اولی‌ها به شکل جدی تری نسبت به به کارگیری از سرویس‌های ارزش افزوده مشغول شوند. یکی از همین سرویس‌ها سرویس GPRS همراه اول است که شنیده می‌شود این شرکت برای سال پیش رو در نظر دارد تعرفه‌های متفاوتی را در قالب بسته‌های مختلف تشویقی این سرویس به مشترکانش ارائه دهد.
به هر حال در بخش فروش خطوط تلفن همراه که در بالا نیز به آن اشاره شد، رشد و میزان فروش سیم‌کارت‌های اعتباری نسبت به دائمی‌بسیار ملموس است، چراکه در سال 88 درآمد فروش از خطوط اعتباری یک میلیون و 53 هزار و 170 میلیون ریال بوده و این در حالی است که در بخش سیم‌کارت‌های دائمی‌این رقم تنها 49 هزار و 446 میلیون ریال بوده است. این ارقام در سال 87 برای خطوط اعتباری 783 هزار و 350 میلیون ریال و برای خطوط دائمی292 هزار و 66 میلیون ریال بوده است. رشد فروش سیم‌کارت‌های رند نیز در سال 88 نسبت به سال قبلش کاهش داشته است؛ چراکه در سال 87 درآمد حاصل از فروش این خطوط 27 هزار و 235 میلیون ریال بوده است، اما در سال گذشته تنها یک هزار و 362 میلیون ریال از این بخش برای همراه اولی‌ها درآمدزایی شده است. دلیل این امر نخست می‌تواند از یک سو کاهش تعداد دفعات عرضه مزایده‌های شماره‌های رند و از سوی دیگر نیز کاهش میزان علاقه کاربران به شماره‌های رند باشد. همراه اول همچنین در سال گذشته از محل درآمد ارسال پیام‌های انبوه متنی 30 هزار و 437 میلیون ریال درآمد کسب کرده است.
به شکل کلی بزرگ‌ترین اپراتور تلفن همراه کشور از محل درآمد ارائه خدمات خود در یک سال گذشته 35میلیون و 230 هزارو 41 میلیون ریال درآمد کسب کرده است که این رقم 4 میلیون و 678 هزار و 980 میلیون ریال بیشتر از سال 87 است.
جمع درآمدهای همراه اول که شامل درآمدهای حاصل از ارائه خدمات، یعنی آن بخش‌هایی که در بالا ذکر شد و نیز درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری‌های این شرکت در بخش‌های مختلف مانند خرید اوراق مشارکت بوده است، 35 میلیون و 287 هزار و 169 میلیون ریال برای سال 88 بوده است. این درحالی است که در بودجه اصلاحی سالانه این شرکت 32 میلیون و 600 هزار و
303 میلیون ریال پیش‌بینی شده است که مقایسه این ارقام نشانگر 108 درصد (08/1 برابر) جذب نسبت به بودجه سالانه بوده است. جمع هزینه‌های این شرکت نیز بر اساس بودجه اصلاحی سالانه می‌بایست 20 میلیون و 575 هزار و 605 میلیون ریال می‌بود، اما عملکرد این شرکت در سال 88 نشان دهنده آن است که این عدد 16 میلیون و 825 هزار و 981 میلیون ریال است که این امر نشان دهنده آن است که 18 درصد کمتر از آنچه که در بودجه اصلاحی پیش‌بینی شده، خرج شده است.
جمع سود (زیان) خالص و سود اوراق مشارکت و سپرده‌گذاری این شرکت نیز در سال گذشته 10 میلیون و 556 هزار و 886 میلیون ریال بوده است؛ این درحالی است که این عدد مطابق با بودجه اصلاحی می‌بایست 5 میلیون و 461 هزار و 560 میلیون ریال باشد که نشان از193 درصد (حدود دو برابر) رشد در این بخش داشته است.
ثابت در قعر
به هر حال همان طور که گفته شد آنچه که از بررسی گزارش حسابرسی شرکت ارتباط سیار برمی‌آید تایید پیش‌بینی‌های گذشته کارشناسان حوزه تلفن همراه مبنی بر بازار رو به رشد اپراتورهای تلفن همراه کشور است. گزارش همراه اولی‌ها که شاید برای اولین بار در این بخش و به واسطه بورسی شدن این شرکت منتشر شد، منجر به شفاف‌سازی در بزرگ‌ترین و پرمشترک‌ترین اپراتور بخش ارتباطی کشور شده است. آن هم در شرکت دولتی که تا پیش از این به جز چند آمار جزیی که آن هم جنبه تبلیغاتی داشت در نشست‌های مطبوعاتی مسوولانش آمار و ارقام دیگری ارائه نمی‌شد. سود سرشار همراه اولی‌ها که کل بار 30 شرکت زیان ده دیگر مخابرات ایران را بر دوش می‌کشد، علاوه بر قدمت و سابقه سال‌ها انحصار و تنها بودنش در بازار، مرهون تغییراتی از سوی مدیران مخابرات ایران نیز است؛ چراکه بر اساس برخی از بندهای گزارش‌های منتشر شده سازمان حسابرسی، شرکت مخابرات ایران، سال گذشته عمر استهلاک وسایل ارتباطی را از 8 سال به 10 سال افزایش داده است. همچنین هنوز از سرنوشت اختلافات این شرکت با وزارت اقتصاد پیرامون حق‌السهم وزارت ارتباطات و مشکلات پروانه‌ای این شرکت خبری نیست.
این روزها در تمام دنیا استفاده از خدمات همراه روندی رو به رشد را به خود گرفته و بی‌تردید ایران نیز از این روند به دور نیست. در نتیجه هرچند که این ابهامات نیز تاثیر چندانی در روند رو به رشد شرکت ارتباطات سیار در مقایسه با سایر زیرمجموعه‌های شرکت مخابرات ایران ندارد، اما این بار کارشناسان معتقدند که سود نجومی‌همراه اولی‌ها در برابر ضررهای هنگفت مخابرات‌های استانی تنها و تنها و یک دلیل می‌تواند داشته باشد، آن هم دورخیز برای گرفتن رای مثبت از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برای افزایش تعرفه مکالمات تلفن ثابت است و گرنه دليل ديگري نمي‌تواند داشته باشد!.