آمار دقيق کاربران چگونه تعيين مي‌شود؟
مروري بر پروژه‌ي اندازه‌گيري دقيق آمار کاربران اينترنت در كشور
مدت‌هاست تعيين آمار دقيق کاربران بين مراجع مختلف مورد مناقشه قرار گرفته و مسوولان با حساسيت در زمينه عدد دقيق کاربران اينترنتي سخن گفته و از وجود آشفتگي و اعداد مختلف با شاخص‌هاي گوناگون در آن مي‌نالند؛ در حالي که وجود آمار دقيق از کاربران دسترسي به شبکه ديتا، يکي از شاخص‌هاي مهم در حوزه فن‌آوري اطلاعات بوده و در ارزيابي و برنامه‌ريزي توسعه‌اي امري مهم است و مي‌تواند اطلاعات ارزشمندي براي سياستگذاري‌هاي آتي در اين حوزه ارايه دهد و از همين جاست که وزارت ارتباطات و فن‌آوري اطلاعات، به‌منظور تعيين يک فرمول علمي مورد قبول همه و پايان بخشيدن به اختلافات آماري، اجراي طرح اندازه‌گيري آمار کاربران اينترنت را به شرکت فن‌آوري اطلاعات سپرد.
سايت وزارت ارتباطات و فن‌آوري اطلاعات در گزارشي به بررسي وضعيت پروژه اندازه‌گيري دقيق آمار کاربران اينترنت پرداخته و يادآور شده است كه شرکت فن‌آوري اطلاعات ايران به عنوان بازوي تخصصي وزارت ارتباطات و فن‌آوري اطلاعات در زمينه IT پس از سال 87 که وظايف حاکميتي اين حوزه به آن محول شده بود، درصدد برآمد وضعيت عملکردي شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات در کشور خصوصا عملکرد شاخص‌هاي مصوب سند برنامه چهارم توسعه را به دست آورد.
به گفته مسوولان اين شرکت، هدف آن‌ها از عمليات سنجش عملکرد شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات در کشور، مميزي عملکرد نيست. بلکه، صرفا با اعلان عملکرد به جامعه ذينفعان در نظر دارند، دلايل اختلاف عملکرد از برنامه را ريشه‌يابي کرده و به اين ترتيب، متوليان هر شاخص بتوانند با تعريف برنامه‌هاي جبراني اقدامات مناسب را انجام دهند. خصوصا اكنون که در ابتداي برنامه پنجم توسعه بوده و شاخص‌ها در حال کمي پذير شدن و تصويب هستند.
اميرحسين محبعلي - مدير کل برنامه‌ريزي و کنترل برنامه‌هاي شرکت فن‌آوري اطلاعات ايران - با اشاره به اين که شاخص برآورد تعداد کاربران اينترنت يکي از شاخص‌هاي برنامه چهارم توسعه است، اشاره کرد: از ديگر سو، وجود انحراف عملکرد از برنامه در برخي از موارد مي‌تواند دليل بر ترسيم غيرواقعي هدف کمي يا به نوعي رويايي بودن آن شود که باز اين بازخورد مي‌تواند موجب تعريف اهداف واقعي در آينده شود.
به عقيده وي اولين گام شروع برنامه پنج ساله پنجم، دانستن وضعيت کنوني و کارهاي انجام شده است و براي تدوين واقعي‌تر شاخص‌هاي برنامه پنجم، نياز است عملکرد برنامه پنج ساله چهارم در اختيار تدوين‌کنندگان شاخص‌ها، قرار گيرد و با توجه به پايان برنامه چهارم توسعه، عجله داريم عدد سال پاياني را داشته و هدف‌گذاري کنيم. البته بحث بر سر اين است که بالاخره بايد شاخص‌هاي موجود در سند به تفکيک اطلاعات هر دستگاه تجزيه و تحليل شود.
نحوه اندازه‌گيري ضريب نفوذ دسترسي شبکه‌يي
اندازه‌گيري ضريب نفوذ دسترسي شبکه‌يي معمولا به دو شاخص ضريب نفوذ دسترسي کاربران به اينترنت و شاخص نسبت ترافيک داده داخل کشور به کل ترافيک ايجاد شده در برنامه چهارم تقسيم شده است.
در شاخص ضريب نفوذ اينترنت مبناي اندازه‌گيري ميزان توليد ترافيک توليدي صرفا در مبدا با پروتکل IP است، در حالي که در شاخص دوم در صورتي که مقصد ترافيک توليدي در داخل همان کشور باشد يا به نوعي ميزبان‌هاي اينترنتي در داخل باشند ملاک اندازه‌گيري قرار مي‌گيرند.
به بيان ديگر در اندازه‌گيري ضريب نفوذ اينترنت، بيشتر سهم تقاضا مورد سنجش قرار مي‌گيرد در حالي که در شاخص نسبت ترافيک داده داخل به کل ترافيک ملاک نسبت تقاضا با عرضه خدمات توام سنجيده مي‌شود که اين بخش يکي از شاخص‌هاي مهم توسعه‌يافتگي در کشورها برمبناي ميزان توليد و انتشار دانش، توليد محتواي الکترونيکي و عرضه سرويس‌هاي کاربردي بر بستر شبکه اينترنت است.
محبعلي - مدير پروژه سنجش عملکرد شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات در کشور - در اين باره مي‌گويد: ايجاد دولت الکترونيکي يکي از عوامل مهم در افزايش شاخص نسبت ترافيک داده داخل به کل ترافيک است.
لزوم عمليات سنجش
اما اولين مشکل پيش رو با توجه به قرار داشتن در آستانه برنامه پنجم توسعه کشور، ناکارا بودن شيوه محاسبه عملکرد شاخص ضريب نفوذ اينترنت و نسبت ترافيک داده داخل به کل ترافيک مندرج در سند برنامه چهارم است.
محبعلي يکي از دلايل عمده اين ناکارايي را رشد بسيار سريع فن‌آوري اطلاعات در جهان و به‌کارگيري شيوه‌هاي مختلف دسترسي به اينترنت بيان کرده و مي‌افزايد: در سند برنامه مي‌بايست از يک فرمول به عنوان روش محاسبه پيروي کرد اما وابستگي فرمول بيشتر به ميزان ظرفيت دروازه‌هاي بين‌الملل اينترنت کشور و با تکيه صرف به روش دسترسي Dialup نهاده شده بود و اين در حالي است که هم اکنون، شيوه‌هاي دسترسي علاوه بر Dialup، شامل ارتباط خطوط با سيم ADSL، بي‌سيم وايمكس، واي‌فاي و نيز دسترسي از طريق موبايل هم وجود دارد.
اينگونه بود که با توجه به اهميت موضوع و لزوم احصاء وضعيت عملکردي شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات در کشور خصوصا شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات برنامه چهارم توسعه، پروژه‌اي با عنوان "سنجش عملکرد شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات" تعريف و با انتخاب يک مشاور در ابتداي سال 88 مقرر شد که مشاور فرآيند گردآوري، تحليل و تدوين عدد هر شاخص را تدوين و شفاف کند.
اواسط سال 88 نيز انتخاب يک پيمانکار به جهت اجراي عمليات سنجه آغاز شد که نهايتا در اسفندماه همان سال با انتخاب پيمانکار، عمليات اجرايي، از ابتداي سال 89 شروع شده است.
به گفته مدير پروژه سنجش عملکرد شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات در کشور با گرفتن مشاور اجرايي طرح، از اول اسفندماه 88 بحث سنجش عملکرد شروع و مشاور ناظر هم طي هشت ماه گذشته روش‌هاي محاسبه را شفاف کرده است.
محبعلي با اشاره به شاخص‌هاي برنامه پنج ساله چهارم به‌عنوان شاخص‌هاي داخلي توسعه فن‌آوري اطلاعات تصريح مي‌کند: يکي ديگر از وظايف مشاور، بررسي و مشاوره جهت انتخاب عمليات سنجه دو شاخص از هفت شاخص بين‌المللي معتبر شناسايي شده نظير ICTOA، DOI، IDI و آمادگي الکترونيکي است که با مطالعه تطبيقي، شاخصي که جامعيت بيش‌تري در سطح بين‌المللي دارد را معرفي کند.
مشخصات پروژه
به گفته مدير پروژه سنجش عملکرد شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات برنامه بخش اجراي عمليات سنجش 7 ماه در نظر گرفته شده و محدوده عمليات سنجه نيز کليه دستگاه‌هاي ماده 160 قانون برنامه چهارم توسعه يا به نوعي کليه دستگاه‌هاي شمول ماده 5 قانون مديريت خدمات کشوري را شامل مي‌شود.
وي اظهار کرد: پيمانکارها مشاوره اجرايي به دستگاه‌ها مي‌دهد. به اين صورت که اطلاعات عملکردي شاخص‌ها را گرفته و به اتفاق ناظر پروژه بررسي و تلفيق کرده و در خاتمه، نتيجه عمل شاخص‌ها منتشر مي‌شود.
بر اساس پيش‌بيني وي زمان انتشار نتيجه عملکرد سند مهرماه سال جاري خواهد بود. همچنين قرار است در خردادماه سال جاري طي همايشي با دعوت از تمامي نمايندگان حوزه‌هاي فن‌آوري اطلاعات دستگاه‌هاي اجرايي مراحل کار و فرايندهاي مرتبط تشريح شود.
قرارداد با دانشگاه صنعتي شريف
به موازات و با توجه به ضرورت محاسبه و اعلام ضريب نفوذ کاربران اينترنت در کشور و ناکارا بودن روش مندرج در سند برنامه، در حال حاضر شرکت فن‌آوري اطلاعات ايران، اندازه‌گيري شاخص فوق را به صورت مستقل آغاز کرد.
محبعلي با اشاره به قرارداد با دانشگاه صنعتي شريف در ارديبهشت‌ماه 88 در اين زمينه مي‌گويد: قرار شد با به‌روزرساني فرمول مصوب به لحاظ متغيرها و ضرايب، دانشگاه شريف ظرف مدت هفت ماه فرمول موجود را بازنگري و درصورت لزوم باز تدوين کند.
مرکز آمار ايران
وي با اشاره به امکان راست آزمايي فرمول جديد افزود: از ديگر سو، به جهت امکان راست آزمايي فرمول جديد، در قرارداد ديگري با پژوهشکده آمار مرکز آمار ايران قرار شد، طي 10 ماه با استفاده از تجارب آن مرکز پرسش‌نامه‌هايي تهيه و در يک جامعه آماري مناسب و با شمول کشوري، آمارگيري از جامعه مخاطبان داراي تنوع صنفي انجام و تعداد کاربران اينترنت کشور به تفکيک استان با انحراف مناسب تخمين زده شود.
به گفته مدير پروژه سنجش عملکرد شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات کشور، تعيين برخي مشخصات کاربران اينترنت، نظير سن، سطح سواد، وضع فعاليت، محل دسترسي به اينترنت، دوره تناوب و نوع استفاده از اينترنت از جمله ديگر اهداف اين آمارگيري است.
ميزان پيشرفت
محبعلي با تاکيد بر تلاش در دستيابي هرچه سريع‌تر به نتيجه اظهار كرد: در حال حاضر نتايج دو قرارداد مزبور توسط پيمانکاران ارايه و معاونت فني شرکت در حال تلفيق و نهايي نمودن خروجي‌ها هست که به زودي نتايج قطعي و فرمول جديد و به روز شده، در اختيار همه ذينفعان فن‌آوري اطلاعات در کشور قرار مي گيرد.
گفتني است، سرشماري کاربران اينترنت اولين اقدام عملي در تعيين عملکرد شاخص‌هاي فن‌آوري اطلاعات کشور، است. هدف اصلي از اجراي اين طرح، تعيين تعداد کاربران اينترنت به تفکيک هر يک از استان‌هاي کشور و نيز تعيين برخي مشخصات کاربران اينترنت، نظير سن، سطح سواد، وضع فعاليت، محل دسترسي به اينترنت، دوره تناوب و نوع استفاده از اينترنت از است.