در تب داغ فیلترینگ هوشمند، به تازگی
مرکز ملی فضای مجازی از نخستین نرم افزار فیلترینگ هوشمند پرده برداشت؛ سپس
دو زیرمجموعه وزارت ارتباطات نیز برای پالایش هوشمند شبکه‌های اجتماعی
تفاهم کردند. ۲ سال پیش نیز پروژه‌ای با این هدف توسط زیر مجموعه این
وزارت اجرا شد که نتیجه‌ای از آن اعلام نشد.
به گزارش سافت گذر به نقل ازبرسام؛ شرکت ارتباطات زیرساخت و پژوهشگاه ارتباطات و
فناوری اطلاعات، دو زیرمجموعه وزارت ارتباطات روز چهارشنبه برای طراحی مدل
جدید پالایش هوشمند شبکه های مجازی تفاهم کردند.
طبق اعلام، «این تفاهم نامه پس از طرح و
تصویب مدل مفهومی پالایش هوشمند در کمیسیون امنیت شورای عالی فضای مجازی به
منظور توسعه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی بر اساس اصول و ضوابط فرهنگی و
اجتماعی کشور به مرحله اجراء در آمده است. مقرر شده فاز اول سامانه پالایش
هوشمند فضای مجازی تا پایان خرداد ۱۳۹۴ به بهره برداری برسد.»
این تفاهم، پس از اعلام خبر بهر‌ه‌برداری
از نخستین نرم‌افزار فیلترینگ هوشمند توسط مرکز ملی فضای مجازی حرکتی از
سوی وزارت ارتباطات در پاسخ به انتقادات وارده به این وزارت درباره عدم
اعمال محدودیت در دسترسی به برخی شبکه‌های اجتماعی است.
منتقدان شبکه‌های اجتماعی خارجی این وزارت
را به اهمال و بی‌توجهی به محتوای رد و بدل شده در این شبکه‌ها متهم
می‌کنند. در مقابل وزارت ارتباطات اعلام می‌کند که فیلترینگ و برخورد سلبی
روش مناسبی نیست بلکه باید با اعمال فیلترینگ هوشمند در عین حال که محتوای
نامناسب مسدود می‌شود امکان دسترسی به محتوای مناسب این شبکه را فراهم کرد.
وزارت ارتباطات در حالی در برابر مخالفان
شبکه‌های اجتماعی خارجی بر عقیده خود پافشاری می‌کند که منتقدان میانه‌رو
عنوان می‌کنند این وزارت اقدامی درباره فیلترینگ هوشمند نیز انجام نمی‌دهد.
همچنان که محسنی اژه‌ای نیز در نامه‌‌ای
که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت، به وزیر ارتباطات برای عمل به وعده
خود برای راه‌اندازی فوریت‌دار فیلترینگ هوشمند اولتیماتوم داد.
اکنون تفاهم اخیر دو مجموعه وزارت
ارتباطات برای طراحی مدل جدید پالایش هوشمند شبکه‌های مجازی در حالی
رسانه‌ای شده که همکار پژوهشی شرکت زیرساخت در این طرح، پیش از این نیز طرح
مشابهی را در دستور کار داشت که هیچ‌گاه نتیجه‌ای از آن اعلام نشد.
در توضیحات این پروژه تازه تعریف شده آمده
است: «این پروژه برای حداقل سازی عوارض مدل سلبی موجود که انسداد عمومی
صفحات اینترنتی را در بر می گیرد و با توجه به گستره درخواست های متعدد
کاربران مبنی بر دسترسی به صفحات و اطلاعات علمی و تخصصی موجود در فضای
اینترنت، طراحی و اجرایی می شود. با اجرای مدل جدید، علاوه بر رفع نگرانی
های صاحب نظران فرهنگی و دینی و نهادهای ذی ربط، محتوای موجود در صفحات
اینترنتی شامل متن، عکس و ویدئو بر اساس نیاز واقعی طیف مخاطبان در لایه
های مختلف دسته بندی و مدیریت می شود. با بهره گیری از این سامانه که به
صورت هوشمند طراحی و اجرایی می شود امکان تفکیک، ممیزی و پالایش صفحات زیر
مجموعه سایت های اینترنتی فراهم شده و این سایت ها به صورت کامل مسدود نمی
شود. با اجرای این پروژه علاوه بر استفاده از ظرفیت علمی و دانش فنی شرکت
های دانش بنیان و مراکز علمی و دانشگاهی کشور در راستای بومی سازی
فناوری‌های نوین ارتباطی، انقلابی در مسیر صیانت فرهنگی و اجتماعی فضای
مجازی کشور صورت می گیرد.»
اما گشتی در اخبار سال‌های گذشته نتیجه مشابه جالبی را به دست میدهد. در سال ۹۱ خبرگزاری فارس خبری با عنوان «فیلترینگ سراسری متوقف می شود» را منتشر کرد مبنی
بر اینکه: «مرکز تحقیقات ICT وزارت ارتباطات، به جای اعمال فیلترینگ در
دروازه‌های ورودی اینترنت کشور به دنبال ایجاد سامانه‌های بومی جامع
پالایش اینترنت است که بر پایه تحلیل محتوای وب، صفحات را پالایش کند.»
در خبر سال ۹۱ آمده است: «این پژوهشگاه به
تازگی پروژه‌ای را با موضوع ارائه طرح‌های کاربردی و عملیاتی با هدف
سالم‌سازی و پالایش اینترنت برای انجام، برون سپاری کرده است. این موسسه از
شرکت‌ها، مؤسسات و دانشگاه‌های فعال در زمینه ارائه طرح‌های کاربردی و
عملیاتی با هدف سالم‌سازی و پالایش اینترنت، خواسته تا پیشنهادهای خود را
تا ۳۱ فروردین ماه ۹۱، به موسسه ارسال کنند.
در اطلاعات توضیحی این فراخوان، آمده است:
اگرچه اینترنت دارای فواید فراوانی است، اما آلودگی فضای اینترنت به
سایتهای غیراخلاقی، می‌تواند سلامت اخلاقی جامعه را به خطر اندازد؛ محتوی
این سایت‌ها شامل متن، تصاویر و فایل‌های ویدئویی هستند که عموما با
موازین اخلاقی کشور اسلامی ما مغایرت شدید دارند.
در کشور ما بحث سالم‌سازی اینترنت به صورت
اعمال فیلترینگ در دروازه‌های ورودی اینترنت کشور انجام می‌شود، که خود
مشکلات زیادی را به همراه داشته است؛ در این خصوص فعالیت‌های بسیاری را
برای سامان بخشیدن به امر سالم سازی اینترنت می‌توان انجام داد که
فعالیت‌های هر سازمان در نظام‌نامه پالایش کشور به تفکیک مشخص شده است.
مطابق با نظام‌نامه مذکور که مصوب ستاد
پالایش کشور به عنوان عالی‌ترین مرجع در خصوص رسیدگی به امر پالایش است،
پالایش باید در سطح عرضه کنندگان خدمات دسترسی انجام پذیرد و یکی از وظایف
تعریف شده برای موسسه تحقیقات ارتباطات و فناوری اطلاعات، بومی سازی
محصولات پالایش است.
بنا بر این این موسسه، با انگیزه ایجاد
سامانه‌های پالایش بومی در کشور، قصد دارد با فراهم آوردن شرایط مناسب برای
متخصصین داخلی گامی موثر در خصوص سالم سازی فضای وب و سامان بخشی به وضعیت
کنونی پالایش کشور بردارد.
ایجاد یک سامانه بومی جامع پالایش اینترنت که بر پایه تحلیل محتوای وب، اقدام به پالایش صفحات کند، از جمله اهداف این پروژه است.»
سخن آخر
طبق آنچه که تشریح شد، پژوهشگاه تحقیقات
ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز مخابرات ایران) در سال ۹۱، صرف‌نظر از هدف
انتقال پالایش از درگاه بین‌الملل به سطح عرضه‌کنندگان سرویس، پروژه‌ای را
آغاز کرد که یکی از بخش‌های آن ایجاد سامانه پالایش صفحات اینترنت بر پایه
تحلیل محتوا بوده است.
در اهداف پروژه تعریف شده جدید نیز آمده
است: «محتوای موجود در صفحات اینترنتی شامل متن، عکس و ویدئو بر اساس نیاز
مخاطبان در لایه‌های مختلف دسته‌بندی می‌شود. امکان تفکیک، ممیزی و پالایش
صفحات زیر مجموعه سایتهای اینترنتی فراهم می‌شود که سایت‌ها به صورت کامل
مسدود نشوند.»
وجه مشترک هر دو پروژه پالایش طبق محتوا است که اشکالات فیلترینگ سراسری فعلی را کاهش میدهد.
اکنون که این پروژه بازتعریف شده و برای
آن هزینه‌هایی در نظر گرفته شده است، بهتر است ابتدا نتیجه پروژه قبلی که
مرکز مخابرات ایران آغاز کرده بود و بودجه‌ای که برای آن صرف شده، مشخص شود
تا دو سال و با فراموشی در گذر زمان، بعد شاهد بازتعریف این پروژه با
همکاری پژوهشگاه ارتباطات و یک مجموعه دیگر نباشیم.