|
اشاره: دبيرخانه شوراي عالي انفورماتيك كشور وظايف متعددي را بر عهده دارد، بررسي سياست‌ها و خط مشي‌هاي اساسي به منظور هدايت‌هاي فعاليت‌هاي انفورماتيكي كشور، مطالعه مستمر به منظور پويايي نظامي پويا و سالم انفورماتيك در كشور و برنامه ريزي در جهت اشاعه و توسعه فرهنگ انفورماتيك، بررسي و تشخيص صلاحيت موسسات و شركت‌هاي متقاضي فعاليت در زمينه انفورماتيك، تدوين استانداردهاي مورد نياز در زمينه انفورماتيك، نظارت و هدايت انجام پروژه‌هاي بنيادي و كاربردي ملي، ثبت نرم‌افزارها و حمايت از حقوق مولفان نرم‌افزار و بررسي مسائل حقوقي كاربرد كامپيوتر و ... از جمله وظايف اين دبيرخانه است. اطلاع يافتيم كه اين دبيرخانه تهيه سيستم عامل ملي را دستور كار خود دارد. به منظور آشنايي با اين سيستم و مراحل اجرايي آن گفت‌وگويي با دكتر محمد سپهري راد مشاور رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و دبيرشوراي عالي انفورماتيك اتجام داده‌ايم كه در پي مي‌آيد.
|
در حال حاضر عمده رايانه‌هايي كه مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد رايانه‌هاي شخصي بوده و سيستم عامل مورد استفاده در اين رايانه‌ها (تقريبا بدون استثنا) سيستم عامل ويندوز است. استفاده گسترده از اين سيستم مشكلاتي را به همراه دارد كه عمده‌ترين آنها عبارت است از:
- منبع اين سيستم عامل در اختيار ما نيست و حفره‌هاي امنيتي در آن وجود دارد. از اين رو، بدون آن كه كاربران بدانند، ممكن است اين حفره‌هاي امنيتي برايشان مشكل ايجاد كند و اطلاعات آنها در معرض نفوذ خرابكاران قرار گيرد.
- در ايران قانوني كه حمايت كننده نرم‌افزارهاي خارجي باشد وجود ندارد و اين نرم‌افزارها به طور رايگان تكثير مي‌شوند و همه از آن استفاده مي‌كنند، اگر ايران بخواهد به سازمان تجارت جهاني (WTO) بپيوندد، قطعا ادامه اين روش امكان پذير نيست و كشور مجبور خواهد شد براي استفاده از نرم‌افزارهاي خارجي، بهاي آن را بپردازد.
به اين دلايل و دلايل فرعي ديگر، تصميم گرفته شد براي روزي كه با شرايطي متفاوت نسبت به امروز روبه رو خواهيم بود، يك سيستم عامل ملي تدوين شود. سيستمي كه اين مشكلات را نداشته باشد يا آنها را به حداقل برساند. بر اساس تجاربي كه در دنيا وجود دارد و همچنين تجارب كشورهايي كه كم و بيش با چنين مسائلي مواجه بودند، چنين سيستم عاملي بايد بر اساس سيستم عامل‌هايي كه منبع آنها باز است، ساخته شود. تهيه يك سيستم عامل ملي توسط خود ايران امكان پذير نيست. به دليل اين كه كار بسيار فني و پيچيده‌اي را مي‌طلبد. اما سيستم عاملي وجود دارد كه منبع آن در اختيار همگان است و به صورت مداوم توسط علاقه‌مندان به اين حرفه و حوزه بهبود پيدا مي‌كند و ابزارها و امكانات جديدي براي آن فراهم مي‌شود.
از بين سيستم عامل‌هاي منبع باز، سيستم عامل لينوكس مناسب‌تر از همه تشخيص داده شد. كشورهايي مانند آلمان، چين و بعضي از كشورهاي آمريكاي جنوبي هم اين سيستم را انتخاب كرده‌اند. مزايايي سيستم ياد شده اين است كه اولا، منبع آن باز است، بنابراين جزئياتش در اختيار كساني كه بخواهند روي آن كار كنند، قرار دارد. ثانيا، ايمني اين سيستم بسيار بالاست. البته بعضي معتقدند امنيت بالاي اين سيستم به دليل آن است كه هنوز مورد توجه خرابكاران قرار نگرفته و اگر سيستم مزبور مانند ويندوز كاربرد فراواني داشته باشد، بدون شك توجه نفوذگران را سوي خود جلب مي‌كند و از حفره‌هاي ناامن آن هم سواستفاده خواهد شد. اما در حال حاضر اين وضعيت وجود ندارد و سيستم لينوكس نسبت به ويندوز امنيت بسيار بالاتري دارد.
بر اساس مقدمات مذكور. مطالعاتي در سال 1380 آغاز شد تا ابعاد مسئله را بشكافد كه اگر ما بخواهيم چنين كاري را انجام دهيم، حد و حدود آن چيست؟ بر اساس مطالعات، تعريف مسئله تقريبا روشن شد. بعد از مشخص شدن حدود مسئله، پروژه وارد مرحله اجرايي شد. در كنار دبيرخانه لازم بود يك سيستم مديريت فني هم وجود داشته باشد. براي اين منظور، با مركز فناوري اطلاعات و ارتباطات پيشرفته شريف ( وابسته به دانشگاه صنعتي شريف) قراردادي منعقد شد تا مسائل فني و هدايت پروژه را به لحاظ استانداردهاي فني دنبال كنند و يك كميته راهبردي هم از افراد متخصص تشكيل شد تا هدايت كلان پروژه را بر عهده بگيرد. بنابراين در اينجا دو دسته مسئله مطرح مي‌شود: يكي مسائل مربوط به اينكه مجموع فعاليت چيست و پروژه چه مراحلي را پي مي‌گيرد و دوم، مسائل مربوط به بعد فني پروژه.
البته يادآوري اين نكته ضروري است، بعد از معين شدن حدود مسئله، يك طرح كلان استخراج و در اين طرح كلان مشخص شد كدام فعاليت پيش نياز كدام فعاليت ديگر است؟ هر فعاليت چقدر طول مي‌كشد؟ نتايج يك فعاليت در كدام فعاليت مورد استفاده قرار مي‌گيرد؟ و...
اين طرح كلان در كميته راهبردي بررسي و تصويب شده است و انجام پروژه بر اساس طرح كلان پيش خواهد رفت.
در اين پروژه، زير پروژه‌هايي هم تعريف شدند و روش اين است كه زير پروژه‌ها به شركت‌ها و گروه‌هاي متفاوتي سپرده شوند تا آنها را انجام دهند. پس از انجام و آزمون اين فعاليت يكپارچه سازي آنها توسط همان مركز مسئول بعدفني كار ( مركز فناوري اطلاعات و ارتباطات پيرشفته شريف) انجام مي‌گيرد.
علاوه بر اين، براي آنكه سيستم عامل ياد شده جا بيفتد و كاربران از آن استقبال كنند، نيازمند انجام فعاليت‌هاي فرهنگ سازي هستيم. برنامه ريزي مربوط به فرهنگ سازي هم توسط مركزي كه نام بردم انجام خواهد شد، مانند برگزاري سمينارها و ... براي كاربران و شركت‌هاي انفورماتيكي يا پيش‌بيني دروس دانشگاهي براي دانشجويان تا آنان ترغيب شوند پروژه‌هايشان را در اين ارتباط بگذرانند به طوري كه پس از فارغ التحصيلي با اين سيستم آشنا و پشتوانه خوبي براي آن در جامعه باشند.
در اولين مرحله كار 8پروژه مشخص شد و ارتباط اينها با يكديگر معلوم شد كه كدام پروژه بايد پيش از ديگري انجام شود و نتايج چيست؟ يكي از پروژه‌ها به 5 زيرپروژه تقسيم و مشخصات فني كامل آنها تبيين شد و از طريق آگهي در رسانه‌ها و ... به اطلاع همگان رسيد و از دست اندركاران اين حوزه خواسته شد، اگر قادرند اين پروژه‌ها را انجام بدهند، پيشنهادهاي خود را ارايه كنند، در نهايت پيشنهادها توسط مركز فناوري اطلاعات وارتباطات پيشرفته شريف بررسي و با تمام پيشنهاد دهندگان مصاحبه‌هايي انجام و پس از امتياز بندي پيشنهادها، هريك از پروژه‌ها بر اساس امتيازها به بهترين پيشنهاد دهنده سپرده و در نهايت قرارداد كار منعقد شد. البته بعضي از زيرپروژه‌ها در مدت كوتاهي مثلا شش ماه و بعضي در مدتي طولاني‌تر به انجام مي‌رسند و هزينه هريك در مقايسه با ديگري متفاوت است.
اقدام بعدي اين است كه پروژه‌هاي بعدي آماده و بخشي از امور مربوط به فرهنگ سازي آغاز شود. اولين مرحله فرهنگ سازي، برگزاري سمينارهايي در داخل و خارج از دانشگاه‌ها خواهد بود تا اين فضا مهيا شود. پيش بيني ما اين است كه پروژه تقريبا بين 3 تا 4 سال طول بكشد و طي اين زمان سيستم عاملي ملي براي فارسي سازي آماده مي‌شود و نرم‌افزارهاي كاربردي مانند واژه پرداز، مرورگر، ابزار پست الكترونيك و ... نيز توليد خواهد شد.
به علت اينكه يك چنين كاري منافع تجاري ندارد، تمامي هزينه‌ها بايد توسط دولت تامين شود. در سال 1381، 120ميليون تومان اعتبار در اختيار اين پروژه قرار گرفت كه 100ميليون تومان آن از خزانه دريافت شد و امسال هم پيش بيني مي‌شود حدود 500ميليون تومان هزينه پروژه‌ها باشد. البته پيش بيني ما اين است كه با زمينه سازي مناسب، وقتي اين سيستم توسط كاربران مورد استفاده قرار گيرد و تعداد كاربران افزايش يابد، بازارهايي هم براي بخش خصوصي به وجود خواهد آمد و بخش خصوصي ميتواند اين سيستم‌ها را بر عهده گيرد و در اين ساختار نرم‌افزارهاي جديد به وجود آورد، در نتيجه بعد از سه سال يا چهار سال، در كنار اين فعاليت‌ها، اهداف تجاري كه انگيزه‌اي براي كار وسرمايه گذاري بخش خصوصي مي‌شود نيز ايجاد خواهد شد.
نفوذ سيستم عامل ويندوز بسيار گسترده است، بنابراين گسترش دادن سيستم عامل ملي بر اساس لينوكس به سهولت انجام نمي‌شود و مدت‌ها طول مي‌كشد تا كاربران به ويژه كاربران غيرحرفه‌اي ترغيب شوند با اين سيستم كار كنند. البته مي‌توان سيستم را طوري ساخت كه سهولت كاربري سيستم‌هاي مبتني بر ويندوز را هم داشته باشد و در بحث‌هاي فني هم اين امر مورد تاكيد قرار دارد تا كاربران احساس مشكل نكنند.
در هر حال، اين سيستم، سيستمي خواهد بود كه منبع آن باز است، براي محيط فارسي ساخته مي‌شود، همراه با سيستم عامل نرم‌افزارهاي كاربردي و ابزارهاي برنامه ساز به فارسي خواهد بود.