سیستم‌عامل‌های بهینه و مناسبی برای رایانه‌های قدیمی وجود دارند که در این مقاله به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم.
مایکروسافت سیستم‌عامل ویندوز ۱۰ خود را با انتشار به‌روزرسانی‌های جدید به سمت جلو پیش می‌برد و قیمت سیستم‌های رایانه‌ای نیز با گذر زمان در حال بیشتر شدن است. اما اگر شما هم یک رایانه‌ی قدیمی دارید همچنان می‌توانید به آن کامپیوتر جانی تازه ببخشید. تعداد قابل توجهی سیستم‌عامل سریع و سبک وجود دارد که می‌توان با نصب آنها روی سیستم‌های قدیمی، مجددا زندگی را به این رایانه‌ها بازگرداند. ما در این مطلب ۱۲ سیستم‌عامل پرسرعت را به شما معرفی خواهیم کرد که با استفاده از آنها می‌توانید مجددا از کامپیوتر قدیمی‌تان استفاده کنید. اگر رایانه‌ی مجهز به سیستم‌عامل ویندوز شما با مشکل سرعت و لگ مواجه است، پیشنهاد می‌کنیم یکی از این سیستم‌عامل‌های سبک را روی آن نصب کنید.
می‌توانید بسیاری از سیستم‌عامل‌هایی که در این مطلب معرفی خواهند شد را به‌جای نصب روی هارد درایو، روی یک فلش یواسبی نصب کنید. اگر قصد دارید یکی از این سیستم‌عامل‌ها را روی هارد دیسک خود نصب کنید، لازم است پیش از اقدام به انجام این کار، از در دسترس بودن درایورهای مورد نیاز اطمینان حاصل کنید.
در اینجا به سراغ لیست سیستم‌عامل‌های پیشنهادی می‌رویم که می‌توان از آنها به عنوان جایگزینی برای ویندوز یا مک اواس بهره برد. پیش از هر چیز، قصد داریم در مورد اندروید صحبت کنیم زیرا این پلتفرم برای رایانه‌ها، و به‌خصوص رایانه‌هایی با سخت‌افزاری قدیمی، یک سیستم‌عامل سبک محسوب می‌شود.
سیستم‌عامل‌های دسکتاپ مبتنی بر اندروید
پروژه‌ی اندروید ایکس ۸۶
این پرژه با پورت کردن سیستم‌عامل اندروید، امکان اجرای آن را روی دستگاه‌های x86 فراهم کرده است. اگر در مورد سرعت این سیستم‌عامل شک دارید باید بگوییم که اندروید ایکس ۸۶ روی سیستم‌های ۳۲ بیتی و ۶۶ بیتی با سرعت بسیار خوبی اجرا می‌شود. در حال حاضر آخرین نسخه‌ی پایدار این سیستم‌عامل بر پایه‌ی اندروید ۵.۰.۱ آبنبات چوبی است. اگر این سیستم‌عامل نظر شما را برای استفاده‌های روزمره جلب نکرده، می‌توانید از گزینه‌های مشابهی مثل رمیکس اواس، یا فینکس اواس استفاده کنید.
توجه داشته باشید که پروژه‌ی اندروید ایکس ۸۶ برای ارائه‌ی اندروید خالص روی پی‌سی ایجاد شده و شما به گزینه‌هایی مثل منوی استارت یا نوار وظایف شبیه به ویندوز دسترسی نخواهید داشت.
رمیکس اواس
انتشار نسخه‌ی سوم رمیکس اواس برای پی‌سی، تاثیر زیادی روی اینترنت داشت. افراد زیادی از انتشار این نسخه هیجان‌زده شده و بسیاری از کاربران آن را روی پی‌سی‌های خود نصب کردند. رمیکس اواس را می‌توان ترکیبی بسیار عالی از اندروید و رابط کاربری ویندوز دانست. شما در این سیستم‌عامل می‌توانید از مدیریت فایل بسیار قدرتمند آن استفاده کنید. از دیگر ویژگی‌های مهم رمیکس اواس می‌توان به منوی استارت، نوار وظایف، نوار نوتیفیکیشن‌ها و ... اشاره کرد.
جدیدترین نسخه‌ی این سیستم‌عامل پایداری بسیار بالایی دارد و به طور پیش‌فرض به همراه درایورهای مورد نیاز عرضه شده، بنابراین شما با مشکلاتی مثل افت سرعت پخش ویدیو، لگ و کندی در عملکرد و غیره مواجه نخواهید شد.
دانلود سیستم‌عامل رمیکس اواس (۶۴ بیتی - ۳۲ بیتی)
می‌توانید رمیکس اواس را با روشی بسیار آسان و بدون نیاز به فلش یواسبی، روی هارد دیسک پی‌سی خود نصب کنید.
فینکس اواس
این سیستم‌عامل را می‌توان به عنوان جایگزینی برای رمیکس اواس معرفی کرد. فینکس اواس روی دستگاه‌های ۳۲ بیتی نصب می‌شود و امکاناتی شبیه به رمیکس اواس را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این سیستم‌عامل مدتی کوتاهی پس از انتشار رمیکس اواس عرضه شد. در واقع پیش از اینکه نسخه‌ی ۳۲ بیتی رمیکس اواس منتشر شود، بسیاری از کاربران از فینکس اواس استفاده می‌کردند. در هرحال اکنون سیستم‌عامل رمیکس اواس برای سیستم‌های ۳۲ بیتی نیز در دسترس است.
نصب‌کننده‌ی جدید فینکس اواس باعث می‌شود تا نصب این سیستم‌عامل بسیار آسان شود. فینکس اواس یکی از سریع‌ترین سیستم‌عامل‌های موجود برای پی‌سی‌های قدیمی است به‌طوریکه حتی می‌توان آن را روی رایانه‌ای با پردازنده‌ی اینتل Dual Core نصب کرد.
دانلود سیستم‌عامل فینکس اواس برای سیستم‌های ۳۲ بیتی
سیستم‌عامل‌های دسکتاپ سریع
کاب لینوکس (Cublinux)
کاب لینوکس بر پایه‌ی لینوکس توسعه داده شده و می‌توان آن را روی یک فلش یواسبی نصب کرد. بسیاری از کاربران از کاب لینوکس به عنوان سیستم‌عامل دوم در کنار ویندوز استفاده می‌کنند. کاب لینوکس باعث می‌شود تا نوت‌بوک شما شبیه به یک کروم‌بوک به نظر بیاید. برای استفاده از این سیستم‌عامل باید به شبکه‌ی وای‌فای یا لن متصل باشید. البته باید اشاره کنیم که این پروژه متوقف شده، اما همچنان می‌توانید آن را دانلود کنید.
دانلود کاب لینوکس
سیستم‌عامل اوبونتو
مطمئنا اوبونتو یکی از سریع‌ترین و سازماندهی‌شده‌ترین سیستم‌عامل‌های حال حاضر جهان است. اوبونتو به طور پیش‌فرض به همراه اپلیکیشن‌هایی مثل گیمپ، وی‌ال‌سی پلیر، مرورگر فایرفاکس و غیره عرضه می‌شود. جدیدترین نسخه‌ی این سیستم‌عامل ۱۶.۰۴ است که برای نصب آن باید حافظه‌ی رم رایانه‌ی شما حداقل ۲ گیگابایت باشد. البته در صورتی که رم سیستم شما پایین‌تر از ۲ گیگابایت است، می‌توانید نسخه‌های قدیمی‌تر اوبونتو را دانلود و نصب کنید.
المنتری اواس
اگر از ویندوز یا مک استفاده می‌کنید، به احتمال زیاد المنتری اواس یک جایگزین مناسب برای شما محسوب می‌شود. این سیستم‌عامل سریع و متن‌باز است. البته المنتری اواس یک سیستم‌عامل خیلی سبک نیست، ولی انعطاف‌پذیری بالایی دارد. این سیستم‌عامل متن باز بوده و جامعه‌ی اختصاص هم دارد. المنتری اواس در دو نسخه‌ی ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی در دسترس علاقمندان قرار گرفته است. به عنوان مثال اگر می‌خواهید از نسخه‌ی ۶۴ بیتی این سیستم‌عامل استفاده کنید، باید فایل مربوطه که حجمی در حدود ۱.۱ گیگابایت دارد را دانلود کنید.
پس از باز شدن صفحه‌ی دانلود، یک گزینه‌ی اختیاری به شما نمایش داده می‌شود تا مبلغی را پیش از دانلود پرداخت کنید. شما می‌توانید در این بخش عدد صفر را وارد کرده و المنتری اواس را به رایگان دریافت کنید. البته در صورتی که خودتان بخواهید می‌توانید مبلغی را به عنوان کمک مالی به توسعه‌دهندگان این سیستم‌عامل پرداخت کنید.
دانلود سیستم‌عامل المنتری اواس از وب‌سایت رسمی این پروژه
پاپیروس اواس - یک سیستم‌عامل با طراحی متریال
نصب کردن این سیستم‌عامل کمی سخت است. برای نصب پاپیروس اواس باید به وب‌سایت رسمی این پروژه مراجعه کرده و دقیقا طبق دستورالعمل منتشر شده، مراحل را طی کنید. در حال حاضر هیچ فایل ISO یا فایل نصب کننده‌ای برای این سیستم‌عامل ارائه نشده است. برای تست پاپیروس اواس به Archlinux نیاز خواهید داشت. البته بسیاری از کاربران به دلیل سخت بودن فرآیند نصب پاپیروس اواس، از این سیستم‌عامل استفاده نمی‌کنند.
سیستم‌عامل‌های سبک و سریع
در ادامه قصد داریم تا تعدادی از سیستم‌عامل‌های بسیار سبک را به شما معرفی کنیم که می‌توان برخی از آنها را حتی روی رایانه‌ای با رم ۱۲۸ مگابایت اجرا کرد. این سیستم‌عامل‌ها بسیار سریع بوده و همچنین می‌توان آنها را به‌راحتی روی فلش یواسبی نصب کرد. بیشتر این سیستم‌عامل‌های سبک و سریع، توزیع‌های مختلف لینوکس هستند.
اسلکس - قابل اجرا روی سیستم‌هایی با رم ۲۵۶ مگابایت
حداقل مشخصات سخت‌افزاری مورد نیاز برای نصب سیستم‌عامل اسلکس: پردازنده‌ی i486 اینتل و مدل‌های جدیدتر یا پردازنده‌ی ای‌ام‌دی و ۲۵۶ گیگابایت رم.
اسلکس یکی از سبک‌ترین سیستم‌عامل‌هایی است که می‌توان آن را مستقیما از روی ابزارهای ذخیره‌سازی خارجی مثل فلش یواسبی اجرا کرد. همچنین برای اجرای اسلکس نیاز به نصب روی هارد درایو نخواهید داشت. همانطور که احتمالا متوجه شده‌اید، اسکلس نیز بر پایه‌ی لینوکس توسعه داده شده و بنابراین منابع سیستمی کمی را اشغال می‌کند. در هرحال می‌توان گفت اسلکس یک توزیع کوچک لینوکسی است اما می‌توانید کارهای مختلفی را با این سیستم‌عامل انجام دهید؛ مثلا نصب برنامه‌های پیام‌رسان Pidgin یا نرم‌افزار مدیریت دانلود uGet.
اسلکس برای سیستم‌های ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی منتشر شده است. نسخه‌ی ۳۲ بیتی این سیستم‌عامل به نحوی طراحی شده تا روی رایانه‌های قدیمی، عملکرد خوبی را از خود نشان دهد. این سیستم‌عامل همچنین روی رایانه‌های جدید بسیار روان و سریع عمل می‌کند.
البته این سیستم‌عامل در اندازه‌گیری میزان حافظه‌ی رم بسیار حساس است. اگر می‌خواهید از اسلکس به عنوان یک ابزار در رایانه‌ی قدیمی‌تان استفاده کنید به شما پیشنهاد می‌دهیم که نسخه‌ی ۳۲ بیتی این سیستم‌عامل را انتخاب کنید. اما در شرایطی که بخواهید از اسلکس به عنوان یک سیستم‌عامل کامل بهره بگیرید قطعا انتخاب بهتر، نسخه‌ی ۶۴ بیتی است.
Damn Small Linux
حداقل مشخصات فنی مورد نیاز: پردازنده‌ی اینتل i486 یا مدل‌های جدیدتر/ پردازنده‌ی ای‌ام‌دی به همراه ۶۴ مگابایت حافظه‌ی رم.
Damn Small Linux یا به اختصار DSL یک سیستم‌عامل بسیار انعطاف‌پذیر است که فایل نصب‌کننده‌ی آن حدود ۶۰ مگابایت حجم دارد که نسبت به بیشتر توزیع‌های لینوکسی بسیار کوچک‌تر است. دی‌اس‌ال برای این ساخته شده که یک سیستم‌عامل کامل دسکتاپی باشد. ابزارها و نرم‌افزارهای ارائه شده در این توزیع لینوکسی، بر اساس همخوانی با حجم، رتبه و کاربرد انتخاب شده‌اند. شما همچنین می‌توانید از سیستم‌عامل دی‌اس‌ال برای کار با سرور‌ها از طریق اس‌اس‌اچ و اف‌تی‌پی استفاده کنید.
امکان نصب سیستم‌عامل مورد بحث روی یک فلش یواسبی وجود دارد و کاربر می‌تواند آن را مستقیما از فلش یواسبی یاد شده اجرا کند و بنابراین نیاز به نصب دی‌اس‌ال روی هارد دیسک نخواهد بود. امکان اجرای کامل این سیستم‌عامل روی فقط ۱۲۸ مگابایت نیز وجود دارد.
پاپی لینوکس
پاپی لینوکس یک سیستم‌عامل سبک دیگر است که برای اجرا روی رایانه‌هایی با مشخصات سخت‌افزاری ضعیف و قدیمی طراحی شده است. اگر بخواهید این سیستم‌عامل را به صورت بوتیبل روی یواسبی فلش قرار دهید، حجم نهایی آن حدود ۱۰۰ مگابایت خواهد بود و همچنین فایل نصب کننده‌ی ISO تقریبا ۱۰۴ مگابایت است. می‌توان پاپی لینوکس را روی یک دی‌وی‌دی نصب کرد تا بتوان به صورت موقف این سیستم‌عامل را از روی دی‌وی‌دی بوت کرد؛ پس از بوت شدن شما می‌توانید یک یواسبی فلش بوتیبل را از منوی Menu > Create Bootable USB ایجاد کنید. بنابراین اگر به دنبال استفاده‌ی مجدد از رایانه‌های قدیمی‌تان هستید، احتمالا پاپی لینوکس یک انتخاب مناسب برای شما است.
نیمبلکس (NimbleX)
حداقل مشخصات فنی مورد نیاز: پردازنده‌ی پنتیوم ۲ یا جدیدتر و ۱۲۸ مگابایت رم.
نیمبلکس نیز یک فریمورک منعطف است که امکان بوت آن از روی سی‌دی، یواسبی یا محیط شبکه وجود دارد و حتی می‌توان آن را مستقیما از روی خود هارد دیسک بوت کرد. از آنجا که این سیستم‌عامل از روی یک سی‌دی، یواسبی یا سیستم اجرا می‌شود، بنابراین نیازی به نصب آن روی یک رایانه وجود ندارد. بنابراین شما عملا به هارد دیسک احتیاج ندارید.
در نیمبلکس شما می‌توانید با استفاده از مرورگر فایرفاکس وبگردی کنید. علاوه بر این امکان چت با دوستانتان با استفاده از اپلیکیشن پیام‌رسانی چند پروتکلی kopete وجود دارد. از دیگر ویژگی‌های این سیستم‌عامل می‌توان به امکان دانلود تورنت با Transmission با استفاده از دی‌سی++ و اتصال راه دور به رایانه‌های دیگر اشاره کرد.
گیکس‌باکس (GeeXboX)'
گیکس‌باکس یک سیستم‌عامل سبک و متن‌باز لینوکسی است. گیکس‌باکس یک اپلیکیشن نیست و در واقع یک سیستم‌عامل کامل محسوب می‌شود که می‌توان آن را از روی یک دیسک زنده، یک فلش یواسبی یا یک کارت حافظه‌ی اس‌دی/ام‌ام‌سی بوت کرد. همچنین امکان نصب این سیستم‌عامل روی هارد دیسک معمولی هم وجود دارد.
گیکس‌باکس طراحی شده تا بتوانید به راحتی از آن استفاده کنید. این توزیع لینوکسی برای پخش محتوای چندرسانه‌ای بسیار مناسب است. سیستم‌عامل مورد بحث به نحوی توسعه داده شده که بتوان آن را با استفاده از یک کیبورد، موس یا ریموت به طور کامل کنترل کرد و در واقع برای اجرای آن نیاز به مهارت‌های خاص مرتبط با رایانه نخواهید داشت. گیکس‌باکس شامل مجموعه‌ای از تکنولوژی‌های هنری است که می‌تواند یک تجربه‌ی لذت‌بخش را برای بهره بردن از محتوای چندرسانه‌ای به کاربر ارائه دهد.
ایزی‌پیزی (EasyPeasy)
نسخه‌ی مخصوص نت‌بوک اوبونتو یک سیستم‌عامل بسیار خوب است، اما به عنوان مثال نمی‌توان به طور پیش‌فرض فایل‌های ام‌پی ۳ را روی آن اجرا کرد. علاوه بر این امکان پخش برخی کدک‌ها به طور پیش‌فرض روی اوبونتو نت‌بوک ادیشن وجود ندارد. ایزی‌پیزی با هدف ارائه‌ی یک سیستم‌عامل ساده طراحی شده که امکان پخش بسیاری از کدک‌ها را به صورت پیش‌فرض در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
ایزی‌پیزی برای فضای ابری طراحی شده است. پیکربندی این سیستم‌عامل از طریق وای‌فای و درایورهای بی‌سیم انجام می‌شود. با این سیستم‌عامل می‌توانید نت‌بوک خود را سریعا به اینترنت متصل کرده و از اپلیکیشن‌های تحت وب به طور مستقیم از طریق یک رایانه‌ی دسکتاپ استفاده کنید. ایزی‌پیزی به شکلی توسعه داده شده که در مصرف انرژی بسیار بهینه عمل کند.
جولی‌کلود (Jolicloud)
توسعه‌ی این سیستم‌عامل در حال حاضر متوقف شده است. اما خوشبختانه می‌توانید همچنان تمامی نسخه‌های منتشر شده‌ی جولی‌کلود را از اینترنت دانلود کنید. از آنجا که این سیستم‌عامل بر پایه‌ی لینوکس ساخته شده، می‌توان از آن برای انجام کارهایی خانگی و مدرسه استفاده کرد. این سیستم‌عامل همچنین از اپلیکیشن‌های مبتنی بر کرومیوم پشتیبانی می‌کند. البته اپ‌های مبتنی بر کرومیوم همگی بر پایه‌ی وب بوده و تعداد آنها حدود ۱۵۰۰ عدد است. تا پیش از توقف روند توسعه‌ی جولی‌کلود، تمامی پکیج‌های لینوکسی موجود در آن به طور خودکار به‌روزرسانی می‌شد.
وکتور لینوکس لایت (VectorLinux Light)
حداقل مشخصات فنی مورد نیاز: پردازنده‌ی پنتیوم ۲۰۰ یا جدیدتر به همراه ۹۶ مگابایت.
فایل ISO وکتور لینوکس نسخه هفت حدود ۶۰۰ مگابایت است و مسلما نسبت به برخی توزیع‌های لینوکسی مثل پاپی‌لینوکس خیلی سبک نیست اما امکان اجرای آن روی رایانه‌ای با حافظه‌ی رم ۶۴ مگابایت وجود دارد. نسخه‌ی استاندارد سیستم‌عامل مورد اشاره از پردازنده‌های پنتیوم ۲۰۰ و جدیدتر پشتیبانی می‌کند. اگرچه احتمالا فکر می‌کنید که وکتور لینوکس لایت به اندازه‌ی دی‌اس‌ال یا پاپی‌لینوکس سبک نیست اما بر اساس تجربه‌ی کاربرانی که با آن کار کرده‌اند، شما اجرا و استفاده از این سیستم‌عامل احساس کاهش سرعت و سنگینی نخواهید کرد.