یکی از بزرگ‌ترین خبر‌های بازار بورس هفته گذشته، گزارش درآمد شرکت آی‌بی‌ام بود که بحث‌های زیادی با موضوع «بازگشت آی‌بی‌ام» مطرح کرد.
بسیاری بر این باورند که این افزایش درآمد حاصل تصمیمات و اقدامات جینی رامتی (مدیرعامل آی‌بی‌ام) است. رامتی در کنفرانس اعلام گزارش مالی آی‌بی‌ام گفت:
علاقه زیادی به استفاده از مین‌فریم جدید z System آی‌بی‌ام وجود دارد که امکانات امنیتی بالایی در اختیار مشتریان ما می‌گذارد.
شاید بعد از شنیدن جملات بالا اولین سؤالی که به ذهنتان خطور می‌کند این باشد که اصلا چرا هنوز صحبت از مینفریمها در میان است؟ آیا این‌ها همان دستگاه‌هایی نیستند که باید در موزه‌ها خاک بخورند و جایشان را سرور‌های مجهز به پردازنده‌های انویدیا گرفته باشند؟
برای این که به سؤالات بالا جواب دهیم و این ابهام همگانی را برطرف کنیم، باید ابتدا ببینیم مین‌فریم در دنیای امروزی به چه معنا است و چه کاربرد‌هایی دارد؟
مین‌فریم امروزه چه معنایی دارد؟
مینفریمها از سال ۱۹۵۰ تا به‌حال وجود داشته‌اند و با مرور تاریخ طولانی آن‌ها و سیر پیش‌رفتشان شما را خسته نمی‌کنیم؛ چون از آن زمان تاکنون با تغییرات زیادی همراه بوده‌اند. اما چیزی که در مورد مینفریمها از ابتدا تا به امروز ثابت مانده، این است که توانایی انجام حجم بسیار بالایی از تراکنش‌های امن را دارند (می‌توانند به مدت یک دهه بدون اینکه نیاز به ریستارت داشته باشند، کار کنند).
مینفریمها با ابر‌رایانه‌هایی مانند محصولات شرکت .Cray Inc تفاوت دارند. تفاوت مین‌فریم و ابر رایانه در نوع مسائلی است که سعی در حل آن دارند. ابر رایانه از تمام قدرت دیجیتال خود برای حل یک مسئله واحد استفاده می‌کند؛ اما مین‌فیم قدرت خود را برای انجام میلیارد‌ها تراکنش هم‌زمان کوچک به کار می‌گیرد.
حالا این سؤال مطرح می‌شود که تفاوت مین‌فریم و سرور در چیست؟
شاید یادتان باشد که در سال ۲۰۱۴، آی‌بی‌ام شاخه سرور خود را به لنوو فروخت. آن کسب و کار برپایه کامپیوتر‌های دارای معماری x86 بود. اگر علاقه دارید در مورد انواع معماری‌های پردازش اطلاعات بدانید، قبلا یک مطلب مفصل و جامع در مورد آن منتشر کرده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم حتما بخوانید.
اما مین‌فریمی که آی‌بی‌ام امروز در اختیار دارد، از معماری کاملا متفاوتی به نام z/Architecture بهره می‌برد. اصلی‌ترین نقطه قوت این مین‌فریم این است که هزینه تمام‌شده‌ی تراکنش را بسیار پایین می‌آورد. برای اینکه بهتر درک کنید تا چه میزان سریع‌تر و ارزان‌تر است، آن را با معماری x86 مقایسه کنید؛ ۱۸ برابر سریع‌تر، تنها با ۵ درصد هزینه.
تصور کنید این عدد و رقم برای یک مدیر ارشد حوزه آی‌تی چه معنایی دارد.
همان‌طور که گفتیم، معماری حال حاضر آی‌بی‌ام z/Architecture نام دارد و در سال ۲۰۰۰ برای توسعه معماری قدیمی ESA/390 معرفی شد. جدیدترین استفاده از معماری z/Architecture در یک مین‌فریم غول‌آسا به نام Z14 انجام شده است.
Z14 به کمک ۳۲ ترابایت رم خود می‌تواند ۱۲ میلیارد تراکنش در روز انجام دهد که ۳۵ درصد بیشتر از مدل قبلی است. قدرت پردازش این مین‌فریم خارق‌العاده توسط یک پردازنده ساخت خود آی‌بی‌ام با فرکانس ۵.۲ گیگاهرتز تأمین می‌شود که بیشترین سرعت کلاک در جهان را دارد. این دستگاه به حدی سریع گرم می‌شود که یک رادیاتور مخصوص برایش طراحی کرده‌اند.
این مین‌فریم از جاوا استفاده می‌کند که ۵۰ درصد سریع‌تر از انواع x86 بیتی است و می‌تواند ۱۰۰۰ دیتابیس NoSQL را هم‌زمان پشتیبانی کند. اگر تخصص آی‌تی ندارید و معنی جمله قبلی را متوجه نشدید، خلاصه بگوییم؛ بسیار بسیار قدرتمند است.
فضای ابری از هزاران سرور x86 تشکیل شده و بسیار عظیم است؛ حال آنکه Z14، خود یک فضای ابری بزرگ به‌حساب می‌آید.
Z14 به‌تنهایی یک فضای ابری کامل به‌حساب می آید
مورد آخری که ضروری است در مورد معماری مین‌فریم بگوییم، میزان امنیت آن است. در نمودار زیر مقایسه تعداد Entry Point-های موجود در مینفریمها و سرور‌های x86 را مشاهده می‌کنید:
تعداد Entry Point پایین به‌علاوه رمزگذاری ۱۰۰ درصدی در مینفریمها باعث شده است که این کامپیوتر‌ها کل نظام بانکی جهان را پشتیبانی کنند. با اهمیت یافتن بیش از پیش امنیت سایبری، انتظار داریم که صنایع حساس دیگری مانند انرژی و هسته‌ای نیز به‌زودی استفاده از مین‌فریم را در دستور کار خود قرار دهند.
سهم آی‌بی‌ام از بازار مین‌فریم
شاید بپرسید چرا تا این اندازه در مورد آی‌بی‌ام صحبت می‌کنیم. دلیلش روشن است؛ این شرکت قدرت بلامنازع جهان در مین‌فریم‌های غیر X86 است و ۷۵ درصد سهم بازار را در اختیار دارد. البته همه چیز برای این شرکت کاملا بر وفق مراد نیست. شرکتی به نام IDC که بازار سرور‌ها را تحلیل می‌کند، در مورد بازار غیر X86 در سه‌ماهه‌ی چهارم ۲۰۱۶ این طور می‌نویسد:
سرور‌های غیر X86 هر سال افتی ۱۶.۷ درصدی تجربه می‌کنند که چیزی معادل ۲.۴ میلیارد دلار است. آی‌بی‌ام با ۷۵.۴ درصد سهم بازار، بازیگر اصلی این صنعت است و هر سال ۱۷.۱ درصد از سودش در این قسمت کاسته می‌شود. درآمد حاصل از معماری آرم نیز بسیار اندک است و فعلا قادر به تأثیر گذاشتن در بازار سرور‌ها نیست.
پس با کاهش ۱۶ درصدی درآمد مینفریمها در هر سال، آیا می‌توانیم نتیجه بگیریم که این صنعت در حال نابودی است؟ خیر.
مینفریمها در دنیای امروز
امسال آی‌بی‌ام سریع‌ترین مین‌فریم دنیا را معرفی کرد که قادر است بیش از ۱۲ میلیارد تراکنش در روز انجام دهد یعنی همان Z14. گذشته از قدرت محصول جدید، چیزی که این وسط اهمیت بالایی دارد، نقش فراگیر آی‌بی‌ام در دنیای مینفریمها است. به‌جرئت می‌توانیم مین‌فریم‌های آی‌بی‌ام را ستون فقرات تجارت جهانی بدانیم؛ چون روزانه بیش از ۳۰ میلیارد تراکنش توسط آن‌ها انجام می‌شود (بیشتر از تعداد کل جستجو‌های روزانه در گوگل) که به این شرح هستند:
۸۷ درصد کل نقل و انتقالات کارت‌های بانکی (سالانه ۸ تریلیون دلار)
۲۹ میلیارد تراکنش دستگاه‌های خودپرداز (۵ میلیارد دلار در روز)
۴ میلیارد مسافر هوایی در سال
۶۸ درصد کارهای تولیدی جهانی با تنها ۶ درصد هزینه آی‌تی
بانک سیتی نیز از مین‌فریم‌های آی‌بی‌ام برای ۱۵۰ هزار تراکنش در ثانیه استفاده می‌کند
دلیل اینکه ۹۲ بانک از ۱۰۰ بانک بزرگ جهان از مین‌فریم استفاده می‌کنند، این است که هیچ جایگزین دیگری نمی‌تواند با هزینه تمام‌شده‌ی آن‌ها رقابت کند. حالا که آی‌بی‌ام غول جدیدش را معرفی کرده است، می‌تواند از آن برای جایگزینی دستگاه‌های قدیمی‌تر موجود در بازار استفاده کند.
مهم‌تر از این‌ها، آی‌بی‌ام می‌تواند به دنبال بازار‌های جدیدی برای مین‌فریم خود باشد.
بازار امنیت سایبری
یکی از داغ‌ترین حوزه‌های امروز دنیای فناوری، بدون شک امنیت سایبری است. هر جا نگاه کنید، خبر‌هایی در مورد سرقت یا تخریب اطلاعات خواهید دید. یکی از روش‌های کاهش حملات سایبری استفاده از رمزگذاری اطلاعات است. از ۹ میلیارد سرقت اطلاعاتی که بین سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۷ انجام شد، تنها ۴ درصد رمزگذاری شده بودند.
شاید بگویید رمزگذاری همه اطلاعات هزینه و زمان بالایی نیاز دارد که جوابش مین‌فریم آی‌بی‌ام است، چون همان‌طور که در ابتدا گفتیم، با ۵ درصد هزینه فعلی، می‌تواند ۱۸ برابر سریع‌تر عمل کند.
مین‌فریم‌های آی‌بی‌ام می‌توانند با ۵ درصد هزینه‌های فعلی ۱۸ برابر سریع‌تر عمل کنند
درآمد آی‌بی‌ام از طریق مینفریمها
تا اینجا می‌توانیم نتیجه بگیریم که مینفریمها چه قدرت بالایی دارند و به این زودی از بین نخواهند رفت. آی‌بی‌ام خبر‌های خوشی در مورد بازار مین‌فریم خود در سه ماهه گذشته داده است؛ اما تحلیل عدد و رقم‌ها آن‌طور که باید تسلی‌بخش نیست. به گزارش IDC که برگردیم، این شرکت در سه‌ماهه‌ی اخیر ۱.۸ میلیارد دلار درآمد داشته که سالیانه در حدود ۷.۲ میلیارد دلار است؛ یعنی تنها ۹ درصد از درآمد کل آی‌بی‌ام از تمام فعالیت‌هایش. به نظر می‌رسد فروش مین‌فریم تنها دلیل پیشرفت اخیر آی‌بی‌ام نیست.