مایکروسافت که زمانی در دنیای وب و حوزه‌ی مرورگرها فرمانروایی می‌کرد، امسال به‌نوعی پرچم سفید را بالا برد و شکست را پذیرفت.
مایکروسافت ابتدای ماه جاری میلادی اعلام کرد که فناوری اختصاصی خود را برای مرورگرهای وب کنار خواهد گذاشت. ردموندی‌ها قصد دارند برای توسعه‌ی نسخه‌ی بعدی مرورگر خود، از موتور رندر کرومیوم استفاده کنند و به‌نوعی یک کپی از گوگل کروم بسازند. خبر فوق، نمادی از تسلیم شدن مایکروسافت پس از دهه‌ها نبرد در میدان مرورگرها بود.
جو بلفیوره، یکی از معاونان گروه ویندوز مایکروسافت، ابتدای ماه جاری میلادی در پستی وبلاگی نوشت:
ما قصد داریم تا از پروژه‌ی متن‌باز کرومیوم برای ایجاد سازگاری بیشتر برای مشتریانمان استفاده کنیم. به‌علاوه، دردسرهای توسعه‌دهندگان وب هم برای هماهنگ و سازگار کردن محصولاتشان، کاهش خواهد یافت.
اگرچه بلفیوره، خبر از روی‌آوردن به جامعه‌ی متن‌باز را رسانه‌ای کرد؛ اما اشاره‌ای به خلاصه‌ی تاریخچه‌ی ردموندی‌ها از ابتدای قرن ۲۱ در نبرد مرورگرها نداشت. در آن زمان مایکروسافت پس از شکست دادن نت‌اسکیپ، ۹۰ درصد از بازار مرورگرها را در اختیار داشت.
سقوط مایکروسافت در بازار مرورگرها، اگرچه زمان زیادی برد اما اجتناب‌ناپذیر بود. همان‌طور که خود مدیران نیز به آن اذعان کردند، اشتباهاتی در این مسیر رخ داد که در ادامه‌ی مقاله، به ۶ مورد از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
عدم هماهنگی با سرعت تغییر رقبا
گوگل از زمان عرضه‌ی مرورگر خود در سال ۲۰۰۸، هر ۶ تا ۸ هفته آن را به‌روز می‌کرد. موزیلا نیز سرعت ۶ هفته‌ای را از ابتدای سال ۲۰۱۱ برای فایرفاکس در پیش گرفت. دراین‌میان، مایکروسافت در روند کند به‌روزرسانی قبلی خود گرفتار شده بود.
اینترنت اکسپلورر، قابلیت‌های جدید را در هر به‌روزرسانی اصلی خود دریافت می‌کرد. برخی از این به‌روزرسانی‌ها مانند نسخه‌ی ۵ به ۶، حدود پنج سال زمان نیاز داشت. کمترین دوران به‌روزرسانی این مرورگر نیز از نسخه‌ی ۱۰ به ۱۱ بود که حدود یک‌سال زمان برد. به‌طور خلاصه، در طول ۱۰ سالی که از زمان عرضه‌ی کروم می‌گذرد، این مرورگر ۷۰بار به‌روزرسانی دریافت کرد و IE تنها ۴بار به‌روز شد.
در دورانی که کروم ۷۰بار به‌روزرسانی شد، IE تنها ۴ به‌روزرسانی دریافت کرد
حتی مرورگر اج که مایکروسافت با عنوان مرورگر مدرن خود معرفی کرد، با سرعتی بسیار پایین پیشرفت می‌کرد. اج در بهترین حالت و سریع‌ترین به‌روزرسانی، قابلیت‌های جدید را هر ۶ ماه یک‌بار دریافت می‌کرد. اگرچه سرعت به‌روزرسانی اج نسبت به اینترنت اکسپلورر یک پیشرفت فوق‌العاده محسوب می‌شد، اما نسبت‌به رقبایی همچون کروم و فایرفاکس، یک فاجعه بود.
پس از مدتی، اخباری منتشر شد که مایکروسافت، به‌روزرسانی اج را با ویندوز ۱۰ هماهنگ خواهد کرد تا مرورگر نیز با سرعت بیشتری به‌روز شود. به‌هرحال آن برنامه هم اجرا نشد و به‌روزرسانی اج، سرعت مناسب را نداشت.
توقف همه‌ی فعالیت‌ها پیرامون IE
مایکروسافت در نسخه‌ی ۱۱ اینترنت اکسپلورر اعلام کرد که توسعه‌ی این مرورگر را پایان خواهد داد. نسخه‌ی ۱۱، همان نسخه‌ای بود که با ویندز ۱۰ عرضه شد. از زمان عرضه‌ی ویندوز ۱۰ در میانه‌ی سال ۲۰۱۵، اینترنت اکسپلورر نیز به‌‌روزرسانی‌های متعدد امنیتی دریافت می‌کرد. البته، هیچ‌گاه خبری از قابلیت‌های جدید در مرورگر نبود. درواقع ردموندی‌ها به‌جای پرداختن به مرورگر قدیمی، تمام نیروی خود را برای توسعه‌ی محصول جدید یعنی اج، بسیج کرده بودند.
تغییر مسیر ناگهانی و شدید مایکروسافت، به این معنی بود که آن‌ها تقریبا همه‌ی مشتری‌های قدیمی خود را رها کرده‌اند. در شروع سال ۲۰۱۶، حدود ۸۹ درصد از کامپیوترهای شخصی از انواع سیستم‌عامل ویندوز شامل XP، ویستا، ۷، ۸ یا ۸.۱ استفاده می‌کردند. درواقع از هر ۱۰ دستگاه کامپیوتر، تعداد ۹ دستگاه ویندوزی بودند و با مرورگری روبه‌موت به‌نام IE سروکار داشتند.
با قرار گرفتن اینترنت الکسپلورر در موقعیت توقف و به‌روزرسانی سالانه هفت یا هشت‌باره‌ی کروم و فایرفاکس، کاملا قابل پیش‌بینی بود که کاربران از IE به مرورگری تازه‌تر و جدید‌تر کوچ کنند.
عرضه‌ی جایگزین IE تنها در ویندوز 10
اج تنها در ویندوز ۱۰ عرضه می‌شد و IE نیز به حال خود رها شد
تصمیم مایکروسافت بر ارائه‌ی اج تنها در ویندوز ۱۰، نوعی غرور سازمانی محسوب می‌شد. آن‌ها قصد داشتند دورانی تازه در بخش مرورگرهای خود ایجاد کنند و به‌همین دلیل، خط مرزی بین محصول قدیمی و جدید کشیدند. ردموندی‌ها به‌روشنی انتظار داشتند که کاربران، با سرعت و گستره‌ی بسیار بالا، به ویندوز ۱۰ مهاجرت کنند.
بهترین توضیح برای انتظار و برنامه‌ریزی مایکروسافت در ارتباط با نفوذ و گسترش ویندوز ۱۰، ارائه‌ی رایگان آن به‌مدت ۱۲ ماه بود. دلیل اصلی این بخشش ردموندی‌ها نیز، برنامه‌ی آن‌ها برای رسیدن به یک میلیارد نصب فعال ویندوز ۱۰ در مدت دو تا سه سال پس از عرضه بود.
مایکروسافت، امید زیادی به اج داشت. آن‌ها ابتدا انتظار داشتند که در بازار ۱.۵میلیاردی کامپیوترهای شخصی، یک میلیارد ویندوز ۱۰ داشته باشند. سپس، امیدواری آن‌ها به این ایده بود که مرورگر پیش‌فرض در سیستم‌عامل، پیروز خواهد بود؛ ایده‌ای که امروز به‌نوعی منسوخ شده است. درنهایت آن‌ها امیدوار بودند که شکست‌های پیاپی IE، با رشد سریع اج جبران خواهد شد؛ امیدی که هیچ‌گاه به حقیقت نپیوست.
شکست در رقابتی‌کردن اج
روش‌های مایکروسافت برای پیش‌فرض نگه‌داشتن مرورگر اج در ویندوز ۱۰، تهاجمی و گاهی ضد علایق کاربران بود. در نسخه‌های اولیه، جابه‌جایی اج با مرورگری دیگر به‌عنوان مرورگر پیش‌فرض، بسیار دشوار بود. به‌هرحال، استراتژی‌های تهاجمی هم موفق نبودند و تنها یک‌سوم از کاربران ویندوز ۱۰، از مرورگر اج استفاده می‌کردند. تا ماه نوامبر سال جاری میلادی، این رقم به ۱۱ درصد رسید که یک سقوط تاریخی برای مرورگر پیش‌فرض محسوب می‌شود.
بخشی از عدم استقبال کاربران از اج، به‌خاطر جاذبه‌ی بالای کروم بود. مرورگر گوگل در سال ۲۰۱۵ حدود یک‌سوم از کاربران وب را به پلتفرم خود جذب کرده بود و از آن زمان نیز، آمار روبه‌رشدی داشت. به‌علاوه، شکست‌های خود اج نیز در طرد شدنش از سوی کاربران بی‌تأثیر نبود. یکی از دلایل اصلی شکست‌های اج، قابلیت‌های محدود آن بود؛ به‌عنوان مثال، مرورگر ردموندی‌ها در ابتدا از هیچ نوع افزونه‌ای پشتیبانی نمی‌کرد.
مایکروسافت با اعلام مهاجرت از موتور رندر EdgeHTML به Blink (محصول پروژه‌ی متن‌بار کرومیوم که زیربنای مرورگر کروم است)، شکست‌های بزرگ‌تری را به خود تحمیل کرد. اعلام آن‌ها مبنی بر افزایش سازگاری اج پس از به‌کارگیری کرومیوم، همان اعتراف به شکست رسمی محسوب می‌شود.
EdgeHTML دربرابر کرومیوم یک شکست تمام‌عیار بود
موتور رندر EdgeHTML به‌خاطر روند کند به‌روزرسانی، هیچ‌گاه توانایی بالایی در رقابت با دیگران نداشت. در بهترین حالت، موتور رندر ردموندی‌ها در سرعت بازکردن صفحات وب، عقب‌تر از کروم قرار می‌گرفت. با توسعه‌ی پایگاه کاربران کروم، توسعه‌دهنده‌ها بیش‌ازپیش محصولات خود را برای مرور بهتر در موتور کرومیوم بهینه‌سازی می‌کردند. چنین روندی، در ابتدای قرن ۲۱ به شکلی دیگر رخ می‌داد. در آن زمان، توسعه‌دهنده‌ها، وبسایت‌های خود را برای هماهنگی هرچه بیشتر با IE6 توسعه می‌دادند.
اج، اعتبار خوبی در ارتباط با بارگذاری مناسب صفحات وب نداشت. به‌هرحال، شاید کوچ به موتور کرومیوم، این چالش را برای ردموندی‌ها حل کند.
اجبار به‌روزرسانی IE چند سال پیش از بازنشسته شدن
همان‌طور که قبلا گفتیم، اشتباهات مایکروسافت به دوران پیش از اج باز می‌گردد. آن‌ها یک سال پیش از عرضه‌ی ویندوز ۱۰، شوک بزرگی به کاربران مرورگرهای خود وارد کرده و به‌نوعی آن بخش را رها کردند.
در اوت سال ۲۰۱۴، مایکروسافت اعلام کرد که پشتیبانی از اینترنت اکسپلورر را پایان خواهد داد تا کاربران، به مرورگری سازگار با سیستم‌عامل جدید خود مهاجرت کنند. چنین خبری، به‌معنای حذف یک‌سال پشتیبانی IE7، چهارسال پشتیبانی IE8 و IE9 و هفت‌سال پشتیبانی باقی‌مانده‌ی IE10 بود. طبق خبر اعلام‌شده، از آن پس فقط IE11 پشتیبانی شرکتی را دریافت می‌کرد.
بیانیه و قانونی که مایکروسافت منتشر کرد، نوعی بدعت در صنعت مرورگرها محسوب می‌شد. تا آن زمان هیچ توسعه‌دهنده‌ی مرورگری پیش از پایان دوران پشتیبانی از محصولش، از کاربران انتظار مهاجرت به نسخه‌های جدید نداشت.
اجبار به‌روزرسانی IE تنها به مهاجرت بیشتر کاربران به کروم کمک کرد
مایکروسافت، انتظار افزایش ناگهانی کاربران IE11 را می‌کشید اما به‌سرعت ناامید شد. وقتی بیانیه‌ی شرکت در ژانویه‌ی سال ۲۰۱۶ به‌صورت نهایی اجرا شد، کاهش شدیدی در آمار کاربران رخ داد. در سال ۲۰۱۶، سهم مایکروسافت از بازار مرورگرها حدودا نصف شد. دراین‌میان، نسخه‌ی ۱۱ اینترنت اکسپلورر نیز به‌جای افزایش کاربران، با کاهش ۳۰ درصدی آن‌ها در ۹ ماه اول رو‌به‌رو بود.
اگرچه نمی‌توان تاریخ را در صورت رخ دادن اتفاقات دیگر پیش‌بینی کرد، اما اجبار کاربران مبنی بر مهاجرت از نسخه‌های قدیمی، با کاهش آن‌ها بی‌‌ارتباط نبود. البته کسی نمی‌داند اگر چنین اجباری هم وجود نداشت، چه آینده‌ای در انتظار اینترنت اکسپلورر بود.
به‌هرحال اجبار کاربران اینترنت اکسپلورر به تغییر مرورگر، موجب شد تا اکثر آن‌ها به کروم مهاجرت کنند. درواقع آن‌ها به‌جای تغییر نسخه‌ی IE یا تغییر ویندوز، استفاده از مرورگر رقیب را انتخاب کردند.
شکست در حوزه‌ی موبایل
طبق آخرین آمار، کروم در بخش مرورگرهای موبایل، همه‌ی رقبا را شکست داده است. براساس گزارش منتشرشده از سوی شرکت تحلیلی NET Applications، میزان ۶۲درصد از کاربران مرورگرهای موبایلی، از مرورگر گوگل استفاده می‌کنند. سافاری اپل به‌لطف آیفون و آیپد ۲۹درصد از بازار را در اختیار دارد و سومین مقام با کمتر از ۲درصد، به فایرفاکس می‌رسد.
مایکروسافت در بازار مرورگرهای موبایلی، مقدار بسیار ناچیز شش‌دهم درصد سهم دارد. عددی بسیار کوچک که به‌اندازه‌ی رقم گرد کردن سهم کروم است.
البته، آمارهای بالا کاملا طبیعی هستند. نسخه‌ی دسکتاپ کروم، از محبوبیت و قابلیت چند پلتفرمی نسخه‌ی موبایل آن بهره می‌برد. در بخش موبایل، کاربران اندروید برای استفاده از پلی استور باید کروم را نیز به‌صورت پیش‌فرض نصب کنند. سافاری هم اگر مرورگر پیش‌فرض iOS نبود، در بخش دسکتاپ آن‌چنان محبوبیت نداشت.
به‌هرحال، مایکروسافت در نفوذ به پلتفرم موبایل موفق نبود. به‌همین دلیل، نسخه‌ی دسکتاپ مرورگر آن‌ها نیز هیچ پشتیبانی و کمک خاصی از بخش موبایل دریافت نمی‌کرد. البته ردموندی‌ها پس از خسارت‌های میلیارددلاری از بحران نوکیا، تقریبا به‌طور کامل از دنیای موبایل خارج شدند و در حوزه‌های تبلت و دستگاه‌های هیبریدی تمرکز کردند.
اگر گذشته برای مایکروسافت و بازار موبایل آن متفاوت بود، می‌شد انتظار آینده‌ای بهتر را برای اج داشت. اگر سهم ترکیبی موبایل و دسکتاپ مرورگر اج بیشتر بود، توسعه‌دهنده‌ها نیز مجبور به هماهنگی بیشتر با آن می‌شدند و زمانی، مرورگر مایکروسافت به یک محصول مستقل و کاربردی تبدیل می‌شد.
به‌هرحال هیچ‌یک از اتفاقات بالا رخ نداد و شیب سقوط مایکروسافت در نبرد مرورگرها، روز‌به‌روز بیشتر شد. امروز، ردموندی‌ها پرچم سفید را در آن نبرد بالا برده‌اند و حتی به‌نوعی، به اردوگاه رقیب پیوسته‌اند. درنهایت باید ببینیم تا پایان سال آینده‌ی میلادی و عرضه‌ی مرورگر جدید بر پایه‌ی موتور متن‌باز کرومیوم، چه تغییری در بازار مرورگرها رخ خواهد داد.