قانون ایران استفاده از عکس، فیلم و پیامک را به عنوان ادله اثبات جرم پذیرفته است و افراد می‌توانند هنگام طرح دعوا از این موارد به عنوان مدارک مهمی برای اثبات جرم یا دفاع از خود استفاده کنند. این ادله که به آن‌ها اماره قضایی گفته می‌شود، با فراگیر شدن فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، بیش از پیش فراگیر شده‌اند.
یکی از این شبکه‌ها، تلگرام است که به دلیل داشتن امکانات زیاد، افراد زیادی ترجیح می‌دهند از آن استفاده کنند. حتی فیلتر شدن این شبکه نیز نتوانست جلوی آن را بگیرد. از طرفی تلگرام مکان امنی برای برخی افراد است که مرتکب جرائم اینترنتی می‌شوند.
جرائمی که در تلگرام رخ می‌دهد
قانون جرائم رایانه‌ای که در سال 1388 تصویب شده است، مواردی که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد را جرم انگاری کرده است. تلگرام به عنوان یکی از پرکاربردترین شبکه‌های اجتماعی میان ایرانیان از این قاعده مستثنی نیست.
یعنی اگر هر کدام از این جرائم در این شبکه به وقوع بپیوندد، می‌توان از فرد شکایت کرد. تنها مشکلی که ممکن است پیش بیاید این است که برای اثبات آن مشکلاتی وجود داشته باشد.
به هر صورت بیشترین جرایم تلگرامی که قابل پیگیری هستند عبارتند از:
- جرائم مربوط به عفت و اخلاق عمومی
- جرائم علیه امنیت و آسایش داخلی
- انتشار محتوای سیاسی و دولتی
- انتشار محتوای تحریک کننده یا ترغیب افراد به اقدامات خرابکارانه و مجرمانه
- انتشار عکس‌های خصوصی یا اطلاعات شخصی افراد
- کلاهبرداری اینترنتی
پرینت محتوای تلگرام
زمانی که شخصی برای اثبات دعوای خود به پیامک‌های رد و بدل شده استناد میکند، حتی اگر آن را نداشته باشد، دادگاه یا کلانتری نامها‌ی به او می‌دهد تا با مراجعه به مخابرات پرینت تماس و پیامک‌ها را دریافت کند. اما این قانون درباره تلگرام قابل اجرا نیست. یعنی ارگانی وجود ندارد که بتوان به آنجا مراجعه کرده و پرینت چت‌ها را دریافت کرد.
زیرا همانطور که می‌دانید سرورهای تلگرام در خارج از کشور بوده و تمامی اطلاعات شما که در آن ذخیره می‌شود، خارج از ایران است.
از آن جایی که مالک تلگرام بارها اعلام کرده که به حریم خصوصی کاربران بسیار اهمیت می‌دهد و حتی حاضر نشده به خود کشور روسیه که مقر این شبکه است، اطلاعات کاربران و چت‌ها را ارائه دهد. به همین جهت دسترسی به آن برای سازمان‌های ایرانی، کاملا غیرممکن است.
مگر اینکه از نسخه‌های ایرانی تلگرام مانند موبوگرام استفاده کرده باشید که سرور آن‌ها در ایران بوده و می‌توانید برای گرفتن آن به پلیس فتا مراجعه کنید.
به همین جهت برای اینکه بتوانید به محتوای تلگرام استناد کنید، باید از صفحه چت خود در تلگرام اسکرین شات گرفته و سپس آن را در برنامه‌هایی مثل ورد word کپی کنید و سپس آن‌ها را پرینت بگیرید. زیرا خود تلگرام نیز چنین قابلیتی ندارد. به هر حال قاضی برای اثبات جرم به متن چت‌های ارائه شده توسط وکیل توجه خواهد کرد.
پیگیری محتوای تلگرام توسط پلیس فتا
امروزه همه می‌دانند که فتا پلیس فضای مجازی است و به محض برخورد با جرائم اینترنتی به آن مراجعه می‌کنند. اما آیا پلیس فتا قادر به پیگیری و پرینت محتوای تلگرام خواهد بود یا خیر؟
همانطور که گفته شد، چون سرور تلگرام خارج از کشور است، بنابراین پلیس فتا قادر به کنترل تلگرم یا پرینت گرفتن از پیام‌ها نیست.
البته در سال‌های گذشته چندین نسخه ایرانی تحت عنوان تلگرام ایرانی مانند موبوگرام رایج شد که قابل کنترل بود و پلیس فتا به آن دسترسی داشت، اما این امکان برای نسخه اصلی تلگرام وجود ندارد. بنابراین، پلیس فتا نمی‌تواند پرینتی از مکالمات تلگرامی را در اختیار شما قرار دهد.
اما در خصوص اینکه آیا پلیس فتا می‌تواند صاحب اکانت یا شماره را تعقیب کرده و او را دستگیر نماید یا خیر، بحثی جداگانه است. در واقع فتا می‌تواند تحت شرایطی صاحب اکانت تلگرامی را تعقیب کرده و دستگیر نماید.
بر اساس قانون احراز این مسئله که صاحب تلگرامی که مرتکب جرم شده، چه شخصی است، بر عهده پلیس فتا است. یعنی پلیس فتا باید در کم‌ترین زمان ممکن اطلاعات شخص را استخراج کرده و آن را به مراجع قضایی تحویل دهد.
همانطور که در گذشته نیز پلیس فتا این کار را انجام داده و بسیاری از این افراد را شناسایی و تحویل قانون داده است. بنابراین نقش پلیس فتا در جرایم تلگرامی، شناسایی و تعقیب صاحب آیدی و اکانت تلگرام است.
- آیا اکانت حذف شده قابل پیگیری است؟
زمانی که فرد اکانتش را از تلگرام حذف میکند، تمامی سوابق گفتگو نیز حذف می‌شود و هیچ اثری از آن باقی نمی‌ماند. انگار که هیچ وقت نبوده است. بنابراین نه تنها نمی‌توان محتویات مکالمات را پرینت گرفت، بلکه نمی‌توان آن را ردیابی کرد.
- آیا هک کردن تلگرام ممکن است؟
در برخی از جرائم کیفری که بسیار حساس هستند، مانند جرایم علیه امنیت کشور، ممکن است مرجع قضائی اجازه هک کردن و دریافت اطلاعات را صادر کند. اما آیا می‌توان تلگرام را هک کرد؟
در واقع یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت تلگرام این است که قابل هک کردن نیست. این شبکه مجازی امنیت بسیار بالایی دارد. به طوری که همزمان با رونمایی از نسخه اولیه آن، سایت تلگرام اعلام کرد اگر کسی بتواند آن را هک کند، 200 هزار دلار جایزه می‌گیرد. اما از آن زمان تاکنون، هیچ گروه هکری نتوانسته این برنامه را هک کند.
در چنین مواقعی ممکن است پلیس فتا از طریق هک کردن خود گوشی به تلگرام او و چت‌هایش دسترسی پیدا کند. والا نمی‌تواند خود برنامه تلگرام را هک نماید.
سکرت چت یا چت مخفی تلگرام
در سال‌های قبل تلگرام قابلیت جدیدی به برنامه اضافه کرد که سکرت چت نامیده می‌شود. باید بدانید که امنیت این بخش از خود تلگرام بیشتر است و طبق گفته سایت رسمی تلگرام، حتی طراحان آن نیز نمی‌توانند به آن نفوذ کنند. در واقع فقط طرفین گفتگو قادر به دیدن پیام‌ها هستند.
نکته قابل توجه درباره سکرت چت این است که نمی‌توان پیام‌ها را فوروارد کرد و اگر شما از صفحه چت، اسکرین شات بگیرید، اعلانی برای شخص مقابل فرستاده شده و از این موضوع خبردار می‌شود. همچنین می‌توان برای پیام‌ها زمانی تعیین کرد تا به صورت خودکار، پاک شوند. ضمن اینکه صاحب اکانت نیز قابل ردیابی و شناسایی توسط پلیس فتا نخواهد بود.
اسکرین چت فقط روی دستگاه شخص وجود دارد نه در فضای ابری تلگرام. یعنی حتی خود شخص نیز نمی‌تواند با دستگاه‌های دیگر به چت مخفی‌اش دسترسی داشته باشد.
به نظر می‌رسد که تنها راه این است که تا حد امکان از چت کردن در اسکرین چت خودداری کنید و از توصیه‌های سایت پلیس فتا برای شکایت درباره حریم خصوصی خود و شناسایی مجرمان اینترنتی استفاده نمایید.