لطفا اینترنتمان را نشویید

اينترنتي که قرار است پاک شود
بعضي وقت‌ها حرف‌هايي زده مي‌شود يا تصميماتي گرفته مي‌شود که تمام فکر و ذکرمان به اين معطوف مي‌شود که يا به‌اندازه کافي و به شکلي صحيح مشکلات در کشور ما ريشه يابي نشده‌اند يا اين که زمان آزاد ما به‌اندازه‌اي زياد شده است که به جاي پرداختن به مسائل اساسي و پيدا کردن مشکلات ريشه‌اي در زمينه‌هاي مختلف به صورت سطحي به تمامي موارد نگاه مي‌کنيم و ترجيح مي‌دهيم که زمانمان را با اهميت دادن به مواردي که اهميت زيادي ندارند، هدر دهيم.

همان طور که شما هم اطلاع داريد اينترنت در کشور ما هميشه داراي مشکلات اساسي بوده است و در هيچ دوره اي کاربران از کيفيت خدماتي که در اين رابطه به آنها عرضه شده است، به‌اندازه کافي رضايت نداشته‌اند. به خصوص در چند هفته اخير مشکلات اساسي در اين رابطه به وجود آمده است و قطعي‌هاي پياپي اينترنت و کم شدن محسوس سرعت آن صداي بسياري از کاربران را درآورده است.
با اين وجود اعتراض فايده اي نخواهد داشت زيرا به جاي درست کردن مشکلات پايه اي هميشه به فکر تعيين پروژه‌هاي جانبي هستيم که ممکن است با توجه به هزينه اي که صرف آن ها مي‌شود، هيچ گاه به بازدهي کافي دست پيدا نکنيم.
هميشه اينترنت حواشي مخصوص به خود را داشته است و شايد بتوان گفت که هيچ گاه کسي نفهميده که چرا بايد اين همه مشکل در رابطه با اين موضوع وجود داشته باشد و در ظاهر اقدامي هم براي حل آنها صورت نگيرد. به جاي اين موارد تا دلتان بخواهد به فکر پروژه‌هاي جديدي هستيم که شايد هيچ کدامشان به درستي به سرانجام نرسيده باشد و هميشه اما و اگرهاي بسياري در اجراي آنها به وجود آمده است که باعث به عقب افتادنشان شده باشد. در مورد اينترنت هم به طور حتم تا به حال اسامي عجيب و غريبي را از مسئولان کشور ما شنيده‌ايد که هيچ کدام دوايي براي درد بي درمان کاربران نبوده و نتوانسته است که رضايت آنها را به همراه داشته باشد. پروژه‌هايي چون اينترنت ملي، شبکه اينترانت، شبکه ملي ديتاسنتر، اينترنت حلال، اينترنت داخلي و تازگي ها هم اينترنت پاک که از اقسام جديد اينترنت در ايران به شمار مي رود. اين اسامي هميشه و هر از چند گاهي در گوشه و کنار بحثشان مطرح مي‌شود، اما باز هم همان بحث تصميم‌گيري غيرقطعي و پايه اي براي تمامي آن ها با توجه به شرايط به چشم مي خورد.
در اين هفته تصميم داريم که در موضوع ويژه نگاهي به پروژه اينترنت پاک در کشور داشته باشيم که چند وقتي است که بحث آن دوباره مطرح شده است.

بستني پاک بهتر از اينترنت پاک
ممکن است زياد هم غيرمنصفانه نباشد اگر بگوييم که اينترنت کشور ما به بدترين شکل ممکن به کاربران ارائه شده است. اينترنتي که يا قطع است يا سرعت آن محدود شده است و به همراه فيلترينگ بسيار زياد، مسلما بستر مناسبي براي افرادي که به صورت تخصصي از اينترنت استفاده مي‌کنند، نيست و نمي تواند نياز آن ها را برآورده سازد. در شرايطي که چند وقتي است که واژه جديدي با نام اينترنت پاک را در جامعه فناوري اطلاعات مي بينيم، هنوز هم تعريفات متفاوتي را از نظر فني از زبان مديران و کارشناسان در مورد آن مي شنويم.
تا کنون چندين بار در مورد اين پروژه به صورت جدي صحبت شده است ولي توضيحات فني ارائه شده در مورد اين پروژه کافي نبوده و همه چيز در قالب هسته‌هاي اوليه کار بيان شده است و هنوز تا زمان اجراي اين طرح به صورت عملياتي ظاهرا زمان زيادي باقي مانده است. تنها نکته جالبي که در رابطه با اين طرح به نظر مي-رسد اين است که وزير ارتباطات و اطلاعات اين امکان را در اختيار کاربران عادي قرار داده است که در صورتي که در رابطه با پروژه اينترنت پاک ايده يا برنامه خاصي دارند، به سايت وزارت ارتباطات يا سازمان فناوري اطلاعات مراجعه کرده و نظرات خود را براي اين سازمان ها ارسال کنند. البته اين را هم بگوييم که هيچ تضميني براي اين که از نظرات شما در اين رابطه استفاده شود، وجود نخواهد داشت. تنها چيزي که به صورت بسيار مشخص در اين زمينه قابل بيان است اين است که پروژه ديگري به ليست پروژه‌هاي ناتمام کشور ما مانند اينترنت ملي اضافه شده است که معلوم نيست به چه سرنوشتي مبتلا شده و چه مقدار هزينه براي آن صرف شود.
البته اين را نيز بايد بگوييم که اين پروژه هم مانند ديگر پروژه ها در اين فاصله زماني از نظر اجرايي در زمان‌هايي قوت گرفته است و اقداماتي هم در رابطه با آن انجام گرفته است اما هنوز هم بسياري از کارشناسان اعتقاد دارند که اين پروژه عملياتي نخواهد شد و امکان اجراي آن وجود نخواهد داشت. شايد اين قطعي‌هاي اينترنت در حال حاضر و باز نشدن سايت‌هاي مهمي چون گوگل و ياهو از دستاوردهاي مهم اجراي اين پروژه براي کاربران باشد. با اين اوصاف بايد منتظر آن روز باشيم که پس از اتصال به اينترنت ديگر نتوانيم به پايگاه‌هاي مورد نيازمان دسترسي پيدا کنيم.

آيا پاک سازي اينترنت همان فيلترينگ است؟
با ارائه شدن طرح اوليه پروژه اينترنت پاک، ذهن بسياري از افراد متخصص و کاربران عادي به اين ماجرا مشغول شد که آيا مقصود از اينترنت پاک همين است که فيلترينگ بيشتر شود و در کل ما به تعداد کمتري سايت دسترسي داشته باشيم يا اين که قرار است تغيير و تحولات بهتري صورت گيرد و اوضاع از حالت نا به سامان فعلي کمي بهتر شود؟. اگر اين موضوع ذهن شما را نيز به خود مشغول کرده است بايد بگوييم که مسئولان محترم اشاره کرده‌اند که پروژه اينترنت پاک به صورت کلي با مبحث فيلترينگ تفاوت دارد. در واقع در مبحث فيلترينگ اينترنت از نظر فني تمامي سايت‌هاي نامناسب با معيارهاي مختلف شناخته مي‌شوند و در ليستي به نام ليست سياه قرار مي‌گيرند و ديگر کاربران قادر نخواهند بود که به اين سايت‌ها دسترسي داشته باشند. اما در پروژه جديدي که از آن با نام اينترنت پاک ياد مي‌شود، در مورد برخي از پايگاه‌هاي اينترنتي يا پروتکل‌هاي مختلف انتقال اطلاعات اين بررسي انجام مي‌شود و بعد از بررسي مشخص خواهد شد که اين سايت‌ها اجازه حضور در ليست سفيد را دارند يا نه. آن چه که ما از اين تعاريف فهميديم اين بود که در عمليات فيلترينگ تمامي سايت‌هايي که از نظر مسئولان دچار مشکل هستند از دسترس کاربران خارج خواهند شد و در ليستي به نام ليست سياه وارد خواهند شد اما در تعريفي که براي اينترنت پاک آمده است، تمامي سايت‌هاي باقي مانده در عمليات فيلترينگ در ليستي با نام ليست سفيد وارد خواهند شد و صرفا به کاربران اجازه دسترسي به اين سايت‌ها داده خواهد شد. خوب اگر کمي و فقط کمي فکر کنيم بايد به اين نتيجه برسيم که اينترنت پاک پروژه جديدي نخواهد بود و مسلما همان عمليات فيلترينگ است که به صورت برعکس بيان شده است و به جاي اين که به ما بگويند که اين سايت‌ها را اجازه نداريد که ببينيد، گفته شده است که تنها اجازه بازديد از اين دسته از سايت‌ها را خواهيد داشت. حالا خودتان تصور کنيد که ما به عنوان يک کاربر دائمي اينترنت در آينده چه اختياراتي براي تصميم گيري در مورد استفاده از پايگاه‌هاي اينترنتي مورد نيازمان خواهيم داشت.

اين ايده از کجا بود؟
آذر ماه پارسال براي اولين بار ايده اينترنت پاک از سوي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات مطرح شد و پس از آن بود که اين موضوع توسط کارشناسان و کاربران مختلف مورد بررسي قرار گرفت و تا مدت ها به بحث داغي براي رسانه ها تبديل شد. با توجه به صحبت‌هايي که در آن زمان صورت گرفت، ما به اين نتيجه رسيديم که اينترنت به صورت لکه سياهي در آمده است و بايد آن را از کسب و کار کثيفي که به وجود آمده است، جدا کرد و با ايجاد اين فاصله مردم کشورمان را از آسيب‌هاي جدي که ممکن است به آن ها برسد حفظ کرد. تنها يک ماه پس از اين صحبت ها بود که وزير فناوري اطلاعات از عملياتي شدن اين پروژه خبر داد و اعلام کرد که تمامي مقدمات مربوط به اجراي طرح اينترنت پاک فراهم شده است و به زودي در کشور ما اينترنت پاک از ناپاک جدا خواهد شد. خلاصه در اسفند ماه ۸۹ بود که شاهد اين موضوع بوديم که هسته‌هاي اوليه اين ايده در کشور شکل گرفته است و اتاق‌هاي فکر در حال فکر کردن روي اين طرح هستند و با اين اوصاف پروژه اينترنت پاک به صورت کاملا قطعي کليد خورده است و حتي با صراحت اعلام شد که اين پروژه قدرتمند در سراسر جهان گسترش پيدا خواهد کرد و ما بسيار به خود افتخار کرديم که شروع اين طرح جهاني در کشور ما بوده است و ما هم براي اجرايي شدن آن نظرات سازنده اي را به سازمان فناوري اطلاعات کشورمان ارسال کرده ايم. شايد در حالتي خوشبينانه به اين موضوع هم فکر کرديم که نظرات ما در قالب يک طرح جهاني به اجرا درخواهد آمد و مي توانيم بگوييم که در يک پروژه جهاني مشارکت داشته ايم. البته تمامي اين خيالات خوش با اين پيش فرض بود که تمامي سوابق منفي را در اجراي پروژه‌هاي نيمه تمام و بي هدف گذشته، کاملا ناديده بگيريم.

اينترنت را بشوييم؟
شايد براي بسياري از افراد اين سوال پيش آيد که واقعا منظور از اينترنت پاک چيست؟ شايد لازم باشد که براي تميز شدن اينترنت آن را شسته و روي بند پهن کنيم، براي آگاهي اين دسته از عزيزان بايد بگوييم که خير. در واقع اينترنت پاک حاصلي از افکار مسئولان محترم کشورمان است که در بخش ارتباطات و فناوري اطلاعات، فعاليت مي‌کنند. البته تفاوت بزرگي که اين پروژه با پروژ ه‌هاي قبلي دارد اين است که در ابتداي بيان اين طرح صحبت‌هاي بسياري در مورد اجراي قطعي آن به عمل آمد اما اين پروژه هم مانند تمامي پروژه‌هاي اينترنتي ديگر به خصوص اينترنت ملي، همچنان در حد همان حرف باقي مانده است و هنوز هم هيچ حرکت ويژه اي در رابطه با آن انجام نگرفته است.
ما در حال حاضر در حدود ۲۳ ميليون کاربر داريم که اين ميزان، جمعيتي در حدود ۳۴ درصد از کل جمعيت کشور را تشکيل مي دهند و طبق آمار ارائه شده سهم تعداد کاربران کشور ما چيزي در حدود ۵۰ درصد از کل کاربران خاورميانه است و مي توان سال به سال رشد چشمگير تعداد اين کاربران را مشاهده کرد. اما هميشه آمار وحشتناکي از وضعيت اينترنت در ايران گزارش شده است و کشور ما از نظر سرعت اينترنت خانگي، از ميان ۱۵۲ کشور جهان در رتبه ۱۴۴ قرار گرفته است و اين بدان معني است که تنها ۸ پله با آخرين کشور در اين زمينه تفاوت داريم. با توجه به تعداد کاربران اينترنتي در کشورمان اين ميزان سرعت، ستم بزرگي به شمار مي آيد و حق است که هميشه به آن اعتراض بشود. با اين اوصاف اگر اين قطعي‌هاي مکرر و افت سرعت‌هاي ناگهاني وجود نداشته باشد باز هم کاربران زياد ناراضي نخواهند بود. اما مشکل اصلي اين است که حداقل‌ها هم از ما دريغ شده است.

اينترنت انساني يا اسلامي
ما که نفهميديم آخرش قرار است چه ترکيبي از اينترنت به ما ارائه شود، تنها چيزي که مشخص است، اين است که ما چاره اي به جز تحمل شرايط نداريم و بايد با سرعت و شرايط اينترنت فعلي کنار بياييم. در نمايشگاه رسانه‌هاي ديجيتال که به تازگي برگزار شد، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات بيان کردند که در حال حاضر بسياري از کاربردهاي اوليه اينترنت با اينترنت فعلي توسعه يافته در تعارض است و اين موضوع باعث شده است که به اين نتيجه مهم برسيم که لازم است که توسعه پروژه اينترنت پاک در اولويت انجام قرار بگيرد. از جنبه ديگر هم بيان شد که منظور از اينترنت پاک اين نيست که محتواي اينترنتي که به کاربران ارائه مي‌شود اسلامي باشد، بلکه آن چه که در نظر گرفته شده است، اين است که محتواي انساني به کاربران عرضه شود. منظور از اينترنت انساني اين گونه بيان شده است که فضاي اينترنت بايد از آسيب‌هاي موجود تهي شده و باعث ايجاد شکوفايي و بالندگي استعدادهاي انساني شود.
شايد براي شما هم اين سوال به وجود آيد که مگر اينترنتي که به صورت جهاني به کاربران ارائه شده است، تا به حال سدي در برابر شکوفايي استعداد انساني بوده است؟. پاسخ اين سوال را بعد از اجراي اين پروژه دريافت خواهيم کرد. با همه اين توصيف ها اشتياق ما براي ديدن اين پروژه روز به روز بيشتر خواهد شد زيرا هنوز هم نفهميده ايم که دقيقا اين پروژه جديد، چه نفعي به حال ما خواهد داشت؟ در حالي که گفته مي‌شود که يکي از برنامه‌هاي اصلي که براي پروژه اينترنت پاک در نظر گرفته شده است اين است که پايه اصلي اين شبکه به دور از هر گونه کسب و کار کثيف باشد و تمامي آسيب‌هايي که ممکن است اينترنت فعلي، به بنيان خانواده ها وارد کند در اين پروژه از ميان خواهد رفت. مواردي مانند دفاع از حريم خصوصي کاربران در فضاي مجازي هم، در طرح اينترنت پاک ديده شده است. با اين حساب اين پروژه مانند يک پليس امنيتي عمل خواهد کرد که تنها به محتواي سفيد و سالم اينترنت اجازه وارد شدن و توسعه يافتن را مي دهد. با توجه به صحبت‌هاي مسئولان، اينترنت در کشور ما به يک ابزار اقتصادي بسيار با ارزش تبديل شده است و در شرايط فعلي اين ابزار بيشتر براي کسب و کارهاي کثيف مورد استفاده قرار مي گيرد و مسئولان کشور ما تصميم گرفته‌اند که اين بستر را به يک بستر پاک تغيير دهند و مطمئن هستند که اين پروژه توسط ديگر کشورهاي جهان هم اجرا خواهد شد و به صورت يک پروژه جهاني که پايه اوليه آن در کشور ايران بنيان گذاشته شده است، به جهانيان معرفي خواهد شد. انساني يا اسلامي بودن بستر جديدي که به ما ارائه مي‌شود در بسياري از جهات براي آينده کاربران اينترنت در کشور ما بسيار مهم خواهد بود، اما اين که اين پروژه در حالت خوشبينانه به درستي اجرا شود و مانند ديگر پروژه ها در مرحله عملياتي شدن باقي نماند، موضوعي است که بسيار مهم تر است.

چه خبر از اينترنت ملي؟
با اين تعاريف دقيق و متفاوتي که از پروژه بزرگ اينترنت پاک تا به حال به ما ارائه شده است، مانده ايم که چرا اين پروژه اينترنت ملي به ثمر نمي رسد که يکباره خيال همه راحت شود. برخي از کارشناسان اعلام کرده‌اند که آن چه از ظاهر ماجرا مشخص مي‌شود، اين است که اگر همان شبکه ملي اطلاعات يا اينترنت ملي ايجاد شود پس از آن با محدوديت‌هايي که گذاشته مي‌شود و با ايجاد دسترسي‌هاي داخلي به راحتي مي توان به محقق شدن پروژه اينترنت پاک هم دست پيدا کرد. با اين اوصاف چه نيازي به اين بوده است که پروژه اينترنت پاک به صورت جداگانه تعريف شود و باز هزينه اي به صورت جداگانه براي اجراي آن اختصاص داده شود؟ اگر به خاطر داشته باشيد طرح اينترنت ملي براي اولين بار در زمستان ۱۳۸۵ مطرح شد و بودجه آن هم در سال ۸۶ اختصاص داده شد و چيزي در حدود ۱۰ ميليارد تومان براي اجراي پروژه اينترنت ملي تعيين شد که در ابتدا تصويب نشد اما در خرداد ۸۶ شرکت مخابرات ايران و کليه شرکت‌هاي مخابراتي وابسته در استان‌هاي مختلف، اجازه پيدا کردند که در طول سال‌هاي ۸۶ تا ۸۸ مبلغي در حدود ۵۶۶۰ ميليارد ريال را از منابع داخلي خود در جهت اجراي پروژه اينترنت ملي سرمايه گذاري کنند. در طول اين سال ها بارها براي اجراي اين پروژه بودجه‌هاي مختلفي تصويب شد و هر بار که خبري از اين پروژه بزرگ گرفته شد، مسئولان مرتبط گفتند که اين طرح به فلان مرحله رسيده است و در تاريخي نزديک به صورت کامل از اين پروژه پرده برداري خواهد شد. اما بسيار واضح است که هنوز هم اين وعده ها در حد يک حرف باقي مانده‌اند و هيچ گاه به مرحله تحقق نرسيده‌اند و نکته بسيار ناراحت کننده اي که در اين ميان وجود دارد اين است که هنوز هم بسياري از ما نفهميده ايم که اينترنت ملي چيست؟ يا چرا بعضي به آن اينترنت ملي مي گويند و برخي ديگر آن را اينترانت کشوري مي نامند و در نهايت چرا در برنامه پنجم توسعه اسم اين پروژه را با نام شبکه ملي اطلاعات خطاب کرده‌اند و در نهايت نام آن هر چه که هست در چه زماني قرار است بعد از گذشت ۵ سال نتايج کوچکي از اجراي آن به ما نشان داده شود. شايد هم هنوز بودجه اي که تا به حال به آن اختصاص داده شده است، کافي نبوده و نياز باشد که باز هم براي اين پروژه سرمايه گذاري شود. البته اين را هم بگوييم که ما تصميم گرفته بوديم که از کنار اين پروژه به آساني بگذريم و هيچ وقت هم سراغي از آن نگيريم، اما با بحثي که در مورد پروژه اينترنت پاک به ميان مي آيد، چه کنيم که مدام ذهنمان به اين سمت مي رود که مگر نبايد اينترنت پاک نتيجه اي از اجراي پروژه اينترنت ملي مي بود؟ وقتي که خبري از پروژه اينترنت ملي نمي‌شود و به جاي آن صحبت از پروژه نو ظهور اينترنت پاک مي‌شود، تنها نتيجه اي که عايد ذهن به هم ريخته ما مي‌شود، اين است که پروژه اينترنت ملي را فراموش کنيم و به اين فکر کنيم که اين پروژه به هيچ وجه آن گونه که در ابتدا بيان شده است عملي نشده و نخواهد شد. با توقف اين پروژه صحبت از طرح اينترنت پاک بدون در نظر گرفتن مباحثي که در مورد فيلترينگ گفتيم و مقايسه آن ها با هم، منطقي تر به نظر مي رسد.