پارتيشن بندي به بياني ساده، عبارت است از تقسيم كردن فضاي هارد ديسك به دو يا چند قسمت به طوري كه هر يك از اين قسمت ها از ديد ويندوز همانند يك هارد ديسك مستقل عمل مي كنند. امروزه بالا رفتن فضاي هارد ديسك هايي كه براي كامپيوترها خريداري مي شود. پارتيشن بندي را امري تقريبا ضروري كرده است، چرا كه چند ديسك كوچك، بهتر از يك ديسك بزرگ اطلاعات را نگهداري مي كنند. امروزه بسياري از كامپيوترها به هارد ديسكي با ظرفيت بالا مجهزند اما از اين فضا به نحو مناسب استفاده نمي شود. معمولا اطلاعات خود شما، فايل ها و برنامه هاي ويندوز در كنا رهم روي درايو C مي نشينند و اگر اتفاقي براي سيستم بيفتد، همه چيز با هم از بين مي رود. اما با تقسيم بندي هارد به دو يا چند تكه، در واقع دو يا چند درايو مستقل از هم داريد، كه خراب شدن يكي، هيچ تاثيري روي اطلاعات بقيه درايوها نمي گذارد. بدين ترتيب. مي توانيد فايل هاي اطلاعاتي خود را از فايل هاي برنامه اي ويندوز جدا كرده و اسناد، عكس ها و فيلم هاي خود را حتي در صورت از كار افتادن ويندوز حفظ كنيد.
يك راه حل: بك آپ
يكي از دلايلي كه بسياري از كاربران به خاطر آن از سيستم خود به طور كامل بك آپ نمي گيرند اين است كه جايي براي نگهداري فايل بك آپ ندارند. بك آپ گرفتن روي سي دي هم وقت گير است و هم اگر قرار باشد به طور منظم اين كار را بكنيد، خيلي زحمت دارد. اما بك آپ گرفتن روي هاردديسك، هم سريع است، هم آسان و هم بي دردسر . البته بعيد است كه همه روي سيستم خود دو هاردديسك داشته باشند، اما خوشبختانه اگر دو پارتيشن داشته باشيد، مي توانيد از دومي به عنوان بك آپ پارتيشن اول استفاده كنيد. در اين حالت مي توانيد كل ويندوز را روي پارتيشن دوم بك آپ بگيريد تا هر وقت ويندوز از كار افتاد يا دردسر درست كرد ظرف كم تر از نيم ساعت، آن را با تمام برنامه ها و نرم افزارهايش برگردانيد. البته توجه داشته باشيد كه اين كار شما را از خطر آسيب ديدگي فيزيكي هارد نجات نمي دهد، يعني اگر هاردديسك به طور فيزيكي اشكال پيدا كرد و قابل استفاده نبود ديگر نمي توانيد از بك آپ خود استفاده كنيد. به همين دليل هميشه بهتر است روي سي دي هم يك نسخه بك آپ داشته باشيد. اگر مي خواهيد درك بهتري از نحوه پارتيشن بندي هارد داشته باشيد، بايد ابتدا با خود هارد ديسك به صورت پايه اي آشنا شويد. هاردديسك به صورت فيزيكي از چند ديسك مغناطيسي تشكيل شده است كه در فواصل بسيار كوچك روي همديگر انباشته شده اند و يك محور مركزي آن ها را در جاي خود ثابت نگه مي دارد. اين صفحات حول اين محور مي چرخند و مي توانند اطلاعات مغناطيسي را در هر دو روي خود ثبت كنند. براي خواندن و نوشتن اطلاعات روي صفحات هدهايي تعبيه شده اند كه قابل حركت هستند. براي درك بهتر موضوع، دستگاه هاي گرامافون را در نظر بگيريد كه يك صفحه داخل آن مي چرخد و هد روي صفحه گذاشته مي شود. منتها اين مقايسه خيلي هم درست نيست؛ چرا كه در گرامافون فقط يك هد وجود دارد كه آن هم با صفحه تماس فيزيكي دارد. در حالي كه در هارد ديسك چنين نيست( براي هر صفحه يك هد گذاشته شده و تماس فيزيكي هم ندارند ) ديگر اين كه هد، در گرامافون به صورت مارپيچي به طرف مركز صفحه حركت مي كند. در حالي كه در هارد ديسك، هدها با آزادي كامل به جلو و عقب مي روند. چرش صفحات و جلو- عقب رفتن هد، باعث مي شود كه هر نقطه از ديسك قابل دسترسي باشد.
اسرار فرمت كردن
براي اين كه هارد ديسك قابل استفاده باشد،قبل از هر چيز بايد فرمت شود. فرمت كردن هارد آن را به وضعيت « صفر» مي برد تا اطلاعات روي آن قابل ذخيره و بازيابي شوند. معمولا سازنده هارد ديسك يك فرمت اوليه يا اصطلاحا «سطح پايين» روي هارد انجام مي دهد و شما فقط بايد فرمت سطح بالا روي آن انجام دهيد تا سيستم فايلي روي آن قابل اعتماد باشد. فرمت سطح پايين ساختار فيزيكي اوليه ديسك را شكل مي دهد. يعني تراك ها، سكتورها و سيلندرها را مي سازد. تراك مثل شيارهاي روي صفحات گرامافون هستند. با اين تفاوت كه شيارها در صفحه گرامافون به صورت مارپيچي به مركز صفحه منتهي مي شوند، ولي در هارد ديسك، شيارها هم مركزي هستند و هر چه به مركز نزديك تر مي شويم، دايره كوچك تر مي شود. هر شيار با يك خط فرضي كه از مركز صفحه بيرون كشيده شده ( شبيه به پره هاي چرخ يك دوچرخه) به چند سكتور تقسيم مي شود. هر سكتور مي تواند اندازه مشخصي از اطلاعات را نگهداري كند. هر چه از مركز صفحه به طرف بيرون مي رويم. سكتور بزرگ تر شده و در نتيجه اطلاعات بيش تري را مي تواند ذخيره كند. يادتان باشد كه شيارها هم روي صفحه و هم پشت صفحه تشكيل مي شوند. به عبارت ديگر،پشت و روي صفحه قابليت ذخيره سازي اطلاعات را دارد. شيارهايي كه از مركز صفحه فاصله يكساني دارند، در تمام صفحات تشكيل دهنده هارد ديسك از بالا به پايين سيلندر يا استوانه را تشكيل مي دهند. بنابراين، هر هارد ديسك به تعداد شيارهاي هر صفحه خود سيلندر دارد. با دسته كردن تعدادي از اين سيلندرهايي كه در مجاورت يكديگر قرار دارند،پارتيشن ساخته مي شود. به عبارت ديگر وقتي هارد ديسك را پارتيشن بندي مي كنيد، در واقع قسمت هاي لوله اي شكل را روي صفحات هارد جدا مي كنيد. قطر هر لوله بستگي به سايز پارتيشن شما دارد. مثلا در هارد ديسكي كه فقط يك پارتيشن دارد، قطر اين لوله به اندازه كل مساحت صفحه هارد ديسك است.
فرمت منطقي
بعد از اين كه هارد ديسك خود را به چند پارتيشن تقسيم كرديد، بايد هر يك را به صورت منطقي ( logical ) فرمت كنيد تا اطلاعات روي آن ها قابل ذخيره باشند. فرمت كردن منطقي هارد ديسك يا پارتيشن، سيستم فايل ( file system ) را روي آن سوار مي كند،سيستمي براي نگهداري و سازمان دادن به اطلاعات شما. براي درك بهتر موضوع فرض كنيد بخواهيد كتابخانه اي را بر پا كنيد. ابتدا بايد ساختماني را كه براي كتابخانه در نظر گرفته ايد قفسه گذاري كنيد تا كتاب ها داخل قفسه ها نگهداري شوند. بعد بايد شيوه اي را براي مرتب كردن كتاب ها اتخاذ كنيد تا دسترسي به هر كتاب به سرعت و سهولت امكان پذير باشد. اين شيوه مي تواند به اين صورت باشد كه مثلا كتاب ها را به ترتيب حروف الفباي عناوين آنها پش سر هم داخل قفسه ها بگذاريد. يا اين ترتيب مي تواند بر اساس مثلا نام نويسندگان باشد. قفسه بندي كتابخانه مثل پارتيشن بندي ها هارد ديسك و شيوه انتخابي شما در نگهداري كتاب ها، مثل فرمت كردن منطقي هارد ديسك است. هيچ كتابخانه اي نمي تواند بدون قفسه بندي سيستم فهرست نويسي دوام بياورد. سيستم عامل كامپيوتر هم بدون سيستم بايگاني قابل استفاده نيست.
پارتيشن بندي
فكر مي كنم حالا درك روشني از مسئله پارتيشن بندي داشته باشيد. پس حالا بايد دانسته هاي خود را به مرحله عمل برسانيد. براي ساخت پارتيشن جديد هم مي توانيد از همان ابتداي كار هنگام نصب ويندوز اقدام كنيد. هم مي توانيد بعد از نصب ويندوز به كمك برنامه هاي مخصوص پارتيشن بندي اين كار را انجام دهيد. روش اول باعث مي شود كل هارد شما پاك و همه چيز از نو ساخته شود. بنابراين اگر از قبل اطلاعاتي روي هارد خود داريد كه نمي خواهيد از دست بدهيد، بايد از آن ها بك آپ بگيريد. سپس سي دي بوت ويندوز اكس پي را داخل درايو گذاشته و در برنامه Setup دستور العمل پارتيشن بندي هارد را دنبال كنيد. براي كمك به شما، اين دستورالعمل را در كادري جداگانه با تصاوير مربوطه توضيح داده ام. اگر نمي خواهيد اطلاعات خود را با پارتيشن بندي از دست بدهيد، بهتر است از نرم افزارهاي مخصوص اين كار استفاده كنيد. برنامه هاي زيادي در اين زمينه وجود دارند كه به صورت رايگان از اينترنت قابل دريافت هستند، ولي تقريبا هيچ يك از آن ها نمي توانند سيستم NTFS را پارتيشن بندي كنند. سيستم NTFS نوعي سيستم بايگاني است كه در كارايي ويندوز اكس پي نقش مهمي دارد. بنابراين بهتر است از نرم افزارهاي جدي تر و معروف تر در اين زمينه استفاده كنيد. يكي از اين نرم افزارها Partitions Magic نام دارد ك كلياتي از آن را در كادري جداگانه براي شما توضيح داده ام.
تبديل سيستم فايل
بسياري از ابزارهاي پارتيشن بندي قابليتي دارند كه بدون از بين بردن اطلاعات مي تواند سيستم بايگاني پارتيشن شما را تغيير دهد. اگر تا به حال از سيستم بايگاني FAT32 استفاده مي كرديد و هيچ دليل خاصي براي داشتن اين سيستم نداريد،بهتر است آن را به سيستم كارآمدتر NTFS تبديل كنيد. برنامه Partition Magic مي تواند اين كار را بكند. يكي از خوبي هاي داشتن دو پارتيشن و جدا كردن ويندوز از اطلاعات شخصي شما اين است كه اگر مجبور شديد ويندوز را از نو نصب كنيد، مي توانيد با خيال آسوده پارتيشن مربوط را فرمت كنيد و به پارتيشني كه فايل هايتان را روي آن گذاشته ايد،دست نزنيد. خوبي ديگر اين است كه با استفاده از برنامه هايي كه از هارد « تصوير » مي گيرند، مي توانيد تصويري از پارتيشن اصلي خود گرفته و روي پارتيشني ديگر ذخيره كنيد. برنامه هايي مثل Drive lmage اين كار را انجام مي دهند. در اين صورت، هر وقت ويندوزتان از كار افتاد و مجبور شديد از نو به نصب آن بپردازيد، مي توانيد به جاي اين كار، تصوير پارتيشن حاوي ويندوز را بازيابي كنيد.
درباره سيستم فايل بيش تر بدانيد
سه نوع سيستم فايل معروف وجود دارد كه هر كس به عنوان كاربر ويندوز بايد باآن ها آشنا باشد. ابتدا FAT به وجود آمد كه سر نام عبارت Fille Allocation Table است. اين سيستم در DOS و ويندوز 95 استفاده مي شد و به FAT16 نيز معروف است. FAT16 مي توانست هاردهاي حداكثر 2 گيگابايتي را فرمت كند. بعد از اين سيستم، FAT32 آمد كه هاردهاي بالاتر از 2 گيگابايت را هم مي توانست فرمت كند. با ظهور ويندوز NT و بعد از آن 2000 ، سيستم بايگاني NTFS به وجود آمد. اين سيستم به لحاظ كارآيي بسيار بهتر از هر دو FAT عمل مي كند وهاردهاي تا چند ترابايت را مي شناسد. انتخاب سيستم بايگاني كار ساده اي است،هميشه NTFS را انتخاب كنيد، مگر اين كه براي انتخاب FAT دليل خاصي داشته باشيد. مثلا اگر در شبكه اي هستيد كه بعضي كامپيوترهاي آن ويندوز 98 دارند، مجبوريد از FAT استفاده كنيد. چون ويندوز 98 سيستم NTFS را نمي شناسد.
جادوي پارتيشن
اگر پاك شدن اطلاعات برايتان مهم نيست، همان سي دي نصب ويندوز اكس پي براي پارتيشن بندي هارد كفايت مي كند. اما نرم افزارهاي مستقلي وجود دارند كه بدون از بين بردن اطلاعات اين كار را براي شما انجام مي دهند. Partition Magic8 محصول شركت Powerguest يكي از بهترين آن هاست. محيط اين برنامه خيلي شبيه Windows Explorer است و ويزاردهايي دارد كه كار را بسيار آسان كرده اند، با چند كلد مي توانيد هاردديسك خود را به چند پارتيشن تقسيم كنيد. اگر چه اين برنامه اعلام كرده كه در پارتيشن بندي هارد به اطلاعات شما دست نمي زند،اما منطق حكم مي كنيد كه از اطلاعات مهم خود بك آپ بگيريد، چون روي هيچ چيز نمي توان حساب كرد. مثلا اگر هنگام كار اين برنامه،برق قطع شود.به احتمال زياد اطلاعات را از دست خواهيد داد. براي تقسيم يك هارد بهدو پارتيشن ابتدا اندازه پارتيشن اصلي را تا ان جا كه حجم اطلاعات روي آن اجازه مي دهد، كوچك كنيد. سپس در محل خالي شده، يك پارتيشن جديد ايجاد كنيد. بعد از انجام اين تنظيمات دكمه Apply را بزنيد تا كار عملا آغاز شود.
نصب ويندوز اكس پي از نو
1- پارتيشن جديد
براي ساخت پارتيشن جديد، كامپيوتر خود را از طريق سي دي ويندوز اكس پي بوت كنيد. با زدن دكمه Enter وارد برنامه Setup ويندوز شويد. با زدن كليد f8 « توافق نهايي كاربر» را بپذيريد. سپس پارتيشن فعلي خود را انتخاب كنيد و كليد D را بزنيد تا پارتيشن پاك شود. حال كليد C را بزنيد تا يك پارتيشن جديد ساخته شود.
2- تعيين اندازه
غالبا پارتيشن اول براي نصب خود ويندوز اكس پي و نرم افزارها استفاده مي شود. بنابراين سايز آن را به نسبت يك چهارم يا يك سوم كل هارد ديسك خود انتخاب كنيد. البته اگر فكر مي كنيد برنامه هاي زيادي روي سيستم خود نصب نخواهيد كرد،اندازه آن را كوچك ر م بگيريد بهتر است. چون كار بك آپ را آسان تر مي كند.
3- پارتيشن هاي ديگر
فضاي باقي مانده روي هارد را انتخاب كرده و كليد C را بزنيد تا پارتيشن ديگري ساخته شود. دوباره اندازه اين پارتيشن را هم وارد كنيد. با تكرار همين كار،مي توانيد ارتيشن هاي بيشتري راكه براي نصب ويندوز تعيين كرده بوديد انتخاب كده و كليد Enter را بزنيد. نوع فرمت را NTFS انتخاب كنيد . كار را ادامه دهيد.