حضرت عبدالعظیم (ع) فرزند عبدالله بن علی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است و نسبش با چهار واسطه از ائمه اطهار به آن حضرت می‌رسد. پدرش عبدالله نام داشت و مادرش فاطمه.
ولادت با سعادت حضرت عبدالعظیم در سال ۱۷۳ هجری قمری در شهر مقدّس مدینه واقع شده است. ایشان در ۷۹ سال عمر با برکتشان حضور و امامت چهار امام معصوم یعنی امام موسی کاظم علیه السّلام، امام رضا علیه السّلام، امام محمّدتقی علیه السّلام و امام علیّ النّقی علیه السّلام را درک کرده‌اند.
حضرت سیدالکریم علیه السّلام از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السّلام هستند و به سادات حسنی شهرت دارند. ایشان از دانشمندان شیعه و از راویان حدیث ائمّه اطهار (ع) و از چهره‌های بارز و محبوب و مورد اعتماد نزد اهل بیت و پیروان آنان بود و در مسائل دین، آگاه بود و به معارف مذهبی و احکام قرآن شناخت و معرفتی وافر داشت.
ستایش‌هایی که ائمّه اطهار (ع) از او به عمل آورده اند، نشان دهنده شخصیّت علمی و مورد اعتماد اوست. حضرت امام هادی (ع) اشخاصی را که سؤال و مشکلی داشتند، راهنمایی می‌فرمودند که از حضرت عبدالعظیم الحسنی علیه السّلام بپرسند و او را از دوستان حقیقی خویش می‌شمردند.
در آثار علمای شیعه نیز تعریف‌ها و ستایش‌های عظیمی درباره او به چشم می‌خورد. آنان از او به عنوان عابد، زاهد، پرهیزکار، دارای اعتقاد نیک و صفای باطن و به عنوان محدّثی عالی‌مقام و بزرگ یاد کرده‌اند. در روایات متعدّدی نیز برای زیارت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام، ثوابی همچون ثواب زیارت حضرت سیّد الشّهدا امام حسین علیه السّلام بیان شده است.
زمینه‌های مهاجرت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام از مدینه به ری و سکونت در غربت را باید در اوضاع سیاسی و اجتماعی آن عصر جستجو کرد. خلفای عباسی نسبت به خاندان حضرت پیامبر (ص) و شیعیان ائمّه بسیار سختگیری می‌کردند. یکی از بدرفتارترین این خلفا متوکّل عباسی بود که خصومت شدیدی با اهل بیت علیهم السّلام داشت. تنها در دوره او چندین بار مزار حضرت امام حسین علیه السّلام در کربلا تخریب و با خاک یکسان شد.
شرایط سیاسی و فرهنگی
سادات و علویان در زمان او در بدترین وضع به سر می‌بردند. حضرت عبدالعظیم (ع) نیز از کینه و دشمنی خلفا در امان نبود و دشمنان بار‌ها تصمیم به قتل آن حضرت گرفتند و گزارش‌های دروغ سخن چینان را بهانه این سختگیری‌ها قرار می‌دادند. در چینن دوران دشوار و سختی بود که حضرت عبدالعظیم علیه السّلام به خدمت حضرت امام هادی رسید و عقاید دینی خود را بر آن حضرت عرضه کرد. حضرت امام هادی علیه السّلام او را تأیید و فرمودند: تو از دوستان ما هستی.
دیدار حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در سامرا با حضرت امام هادی علیه السّلام به خلیفه گزارش داده شد و دستور تعقیب و دستگیری وی صادر گشت. او نیز برای مصون ماندن از خطر، خود را از چشم مأموران پنهان و در شهرهای مختلف به صورت ناشناس رفت و آمد می‌کرد و شهر به شهر می‌گشت تا به ری رسید و آنجا را برای سکونت انتخاب کرد. علّت این انتخاب به شرایط دینی و اجتماعی ری در آن دوره بر می‌گردد. وقتی اسلام به شهرهای مختلف کشور ما وارد گشت و مسلمانان در شهرهای مختلف ایران به اسلام گرویدند، از همان سال‌ها ری یکی از مراکز مهمّ سکونت مسلمانان شد و اعتبار و موقعیّت خاصّی پیدا کرد. زیرا سرزمینی حاصل خیز و پرنعمت بود. عمرسعد هم به طمع ریاست یافتن بر ری در حادثه جانسوز کربلا، حضرت حسین بن علی علیه السّلام را به شهادت رساند. در ری، هم اهل سنّت و هم از پیروان اهل بیت علیهم السّلام زندگی می‌کردند و قسمت جنوبی و جنوب غربی شهر ری، بیشتر محلّ سکونت شیعیان بود.
حضرت عبدالعظیم علیه السّلام به صورت یک مسافر ناشناس، وارد ری شد و در محلّه ساربانان در کوی سکّة الموالی به منزل یکی از شیعیان رفت، مدّتی به همین صورت گذشت. او در زیرزمین آن خانه به سر می‌برد و کمتر خارج می‌شد، روز‌ها را روزه می‌گرفت و شب‌ها به عبادت و تهجّد می‌پرداخت، تعداد کمی از شیعیان او را می‌شناختند و از حضورش در ری خبر داشتند و مخفیانه به زیارتش می‌شتافتند، امّا می‌کوشیدند که این خبر فاش نشود و خطری جانِ حضرت را تهدید نکند.
پس از مدّتی، افراد بیشتری حضرت عبدالعظیم علیه السّلام را شناختند و خانه اش محلّ رفت و آمد شیعیان شد. نزد او می‌آمدند و از علوم و روایاتش بهره می‌گرفتند و عطر خاندان عصمت علیهم السّلام را از او می‌بوییدند و او را یادگاری از امامان خویش می‌دانستند.
حضرت عبدالعظیم علیه السّلام میان شیعیان شهرری بسیار ارجمند بود و پاسخگویی به مسائل شرعی و حلّ مشکلات مذهبی آنان را برعهده داشت. این تأکید، هم گویای مقام برجسته حضرت عبدالعظیم علیه السّلام است و هم می‌رساند که وی از طرف حضرت امام هادی علیه السّلام در آن منطقه، وکالت و نمایندگی داشته است؛ مردم سخن او را سخن امام علیه السّلام می‌دانستند و در مسایل دینی و دنیوی، وجود او محور تجمّع شیعیان و تمرکز هواداران اهل بیت علیهم السّلام بود.
وفات حضرت عبدالعظیم (ع)
رحلت آن حضرت در تاریخ 15 شوال سال 252 قمری اتفاق افتاد. خبر درگذشت این نواده رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم دهان به دهان گشت و مردم با خبر شدند و جامه‌های سیاه پوشیدند و بر در خانه حضرت عبدالعظیم الحسنی علیه السّلام گریان و مویه کنان گرد آمدند؛ پیکر مطهّر او را غسل دادند. تابوت او را بردوش گرفتند و با جمعیّت انبوه عزادار به سوی باغ عبدالجبّار تشییع کردند و پیکر مطهّرش را در ری دفن کردند.