حمایت بسته سازمان فناوری اطلاعات از توسعه نرم‌افزارهای متن‌باز

پس از چهار سال از گذشت تصویب اساسنامه و شروع به کار شرکت فناوری اطلاعات ایران که اخیرا به سازمان فناوری اطلاعا ت ایران تغییر نام یافته است و موضوع حمایت از نرم‌افزارهای متن باز به صراحت در آن قید شده است، اولین همایش در مورد نرم‌افزارهای متن باز با عنوان عجیب «طرح مهاجرت به نرم‌افزارهای متن» باز به صورت بسته و چراغ خاموش در چهارشنبه هفته گذشته برگزار گردید.

ظاهرا تنها خبری نیز که از برخی از سایت‌های خبری پخش گردید، اعلام تشکیل مرکز متن بار در سازمان می‌باشد که قرار شده است تا آخر امسال این مرکز تاسیس گردد.
ظاهرا تنها کاری که تاکنون انجام شده است موافقت با تشکیل مرکز در سازمان فناوری اطلاعات است که در آن مراکز متعدد دیگری در حوزه فناوری اطلاعات بوجود آمده است، اما بجز مرکز ماهر که تا حدودی با ارسال بخشتامه‌های امنیتی به سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی و عمومی کشور شناخته شده است، هیجکدام فعالیت بارز و ملموسی در فناوری اطلاعات کشور تاکنون نداشته‌اند.

عنوان همایش که در آن عمدتا مدیران دولتی فناوری اطلاعات بوده‌اند طرح مهاجرت به نرم‌افزارهای متن باز بوده است.
عدم دعوت جدی از شرکت‌های بخش خصوصی به عنوان یکی از مهم‌ترین مخاطبین طرح مهاجرت و نیز عدم اطلاع‌رسانی برای این همایش، از ابهاماتی است که امیدواریم مسئولین محترم سازمان فناوری اطلاعات پاسخگوی آنها باشند.

ظاهرا در یک سال گذشته پروژه‌ای با عنوان طرح مهاجرت بوسیله دانشگاه صنعتی شریف انجام شده است که علی‌القاعده باید در این همایش از آن پرده‌برداری می‌شد. اما تنها بخش کوچکی از این همایش به این موضوع اختصاص یافته بود که آن هم به صورت کلی اشاره به این طرح گردید و در جمع‌بندی این پروژه، کارشناس محترم دانشگاه صنعتی شریف، اعلام نمود پس از انجام مطالعات این طرح به این نتیجه رسیده‌ایم که دولت باید در زیرساخت‌ها بطور مستقیم حمایت مالی نماید ولی در بخش نرم‌افزارهای کاربردی نیازی به حمایت نیست و بهتر است از توسعه نرم‌افزارهای بسته و یا از لیسانس‌های نرم‌افزار bsd حمایت شود. در واقع به این نتیجه رسیده‌اند که همین وضعی که کمابیش هست بهترین است و قرار نیست کاری انجام شود.
آیا مرکز متن باز وظیفه سیاست‌گذاری و حمایت از نرم‌افزارهای متن باز کاربردی را ندارد و تنها در بخش سیستم عامل وظیفه حمایت دارد؟
با توجه به اینکه در بخش نرم‌افزارهای زیرساختی به دلیل هزینه‌های بالای توسعه این نرم‌افزارها، معمولا کشورها از روندهای جهانی تولید این نرم‌افزارها حمایت می‌نمایند و تنها بحث ارزیابی‌های امنیتی از نسخه‌های نرم‌افزارهای خارجی و تولید توزیع‌های دلخواه از سیستم عامل مرسوم است.

از طرف دیگر جناب آقای مهدیون در ابتدای این همایش، موضوع موافقین و مخالفین توسعه نرم‌افزارهای متن باز را مطرح نمود.
اگرچه به طور طبیعی هر موضوعی موافقین و مخالفینی دارد، اما طرح این موضوع در جلسه افتتاحیه این همایش، عدم حضور جناب آقای حکیم جوادی در این همایش، ترک سریع همایش از سوی آقای مهدیون و جناب آقای ربیعی عضو هیئت علمی دانشگاه صنعی شریف و مجری پروژه طرح مهاجرت نشان دهنده این است که انتظار خاصی از آن از مدیران ارشد دستگاه برگزار کننده نبوده است.

از دیگر ابهامات این همایش، عدم سنخیت سخنران همایش با موضوع همایش است.
اولین ابهام این است که اساسا در غیاب یک تصمیم ملی برای تصویب طرح مهاجرت، جرا مدیران دولتی برای طرح مهاجرت فراخوانی شده‌اند. ابعاد پروژه طرح مهاجرت چه بوده است و چرا در طول اجرای این طرح سکوت کامل برقرار بوده است. تاکنون چند مرتبه سند راهبردی حمایت از توسعه نرم‌افزارهای متن‌باز بازنگری شده است؟
عدم اشاره عضو محترم هیئت علمی دانشگاه به کلیات نتایح طرح مهاجرت وکلی‌گویی در مورد نرم‌افزارهای متن باز، عدم همخوانی سخنرانی آقای دکتر تابش با موضوع اعلام شده سخنرانی ایشان و عدم ارتباط آن به موضوع مهاجرت، عدم اعلام ساز و کارهای حمایتی از بکارگیری سیستم عامل بومی در حال تهیه، از دیگر ابهامات این همایش بوده است.

آقای دکتر تابش در ابتدای این همایش ضمن رد عنوان اعلام شده سخنرانی، موضوع سخنرانی خود را نقش نرم‌افزاهای متن باز در پردازش ابری دانست و ضمن انتقاد از تاخیری که در حمایت از نرم‌افزارهای متن باز در کشور ایجاد گردید و موجب گردید در این موضوع از دنیا عقب بمانیم، ابراز امیدواری نمود در روند جدید توسعه فناوری اطلاعات که همان موضوع پردازش‌های ابری است اتفاق نیفتد. در واقع موضوع سخنرانی ایشان آینده فناوری اطلاعات بوده است و نه جکونگی مهاجرت به نرم‌افزارهای متن باز.

آقای دکتر ربیعی در سخنرانی خود ضمن انتقاد از تاخیر اقدامات، از بررسی یک مطالعه نام برد که شامل ۳۶۰ قانون و برنامه حمایت از نرم‌افزارهای متن باز در دنیا بوده است. خوب است ایشان اعلام نماید در کدام یک از مطالعات تطبیقی خود به این نتیجه رسیده است که باید یک سال زمان را صرف کشف نحوه چگونگی مهاجرت به نرم‌افزارهای متن باز نمود. در حالی که بسیاری از کشورها در برنامه‌ریزی خود ظرف مدت سه تا پنج سال، بخش‌های عمده مهاجرت را انجام داده‌اند؛ عملکرد سازمان فناوری اطلاعات و دانشگاه صنعتی شریف در مدت یکسال گذشته، با کدام یک از ۳۶۰ سازمان جهانی که ایشان نام برده‌اند قابل مقایسه است.

اگرجه سخنرانی نماینده محترم مرکز تحقیقات مخابرات در مورد توزیع سیستم عامل بومی نیز ارتباط مستقیمی با طرح مهاجرت نداشت، اما نشان از یک فعالیت علمی و درست در این حوزه داشته است. هرچند ایشان نیز اشاره به جزئیات طرح ننمود و در طرح مهاجرت ادعایی نیز هیج راهکاری برای سازمان‌ها از نحوه بکارگیری و دریاف خدمات پشتیبانی از این سیستم عامل نشده است.

از دیگر ابهاما ت این همایش موضوع تناقض‌آمیز رابطه توسعه نرم‌افزارهای متن باز با امنیت است.
ظاهرا هنوز این موضوع به صورت کامل نزد سیاستگذاران کشور حل نشده است. از طرفی در همایش یکی از مهم‌ترین دلیل تدوین برنامه مهاجرت به نرم‌افزارهای متن باز، ملاحظات امنیتی ذکر می‌شود، همزمان اعلام می‌شود استفاده از نرم‌افزارهای متن باز مساوی با امنیت نیست. درست مثل اینکه گفته شود یکی از راهکارهای حفظ امنیت شخصی، همراه داشتن چاقو است و در همان حال گفته شود داشتن چاقو مساوی با امنیت نیست. ذکر این نکته از بدیهایت است اما زمانی که از زبان یک مسئول گفته شود نشان از سردرگمی و عدم تصمیم‌گیری صحیح و درک صحیح از سیاستگذاری می‌باشد.

طبیعی است منافع برخی شرکت‌های نرم‌افزاری، توسعه نرم‌افزارهای متن باز به دلیل از بین بردن زمینه انحصارات خاص و یا استفاده از نرم‌افزارهای بسته مبتنی بر نرم‌افزارهای متن باز با توسعه نرم‌افزارهای متن باز متضاد است، اما یکی را راهکارهای حل این موضوع طرح این مسائل در محافل دانشگاهی است. موضوعی که رهبر معظم انقلاب نیز از آن با عنوان کرسی‌های نظریه اندیشی و نقد حمایت نمودند.
واقعا اگر کارشناسانی دلسوز ملاحظات خاصی در این زمینه دارند که از جنس منافع خاص ذکر شده نیست، باید در این زمینه حاضر به طرح نظریه‌های فنی خود باشند.

ظاهرا مدیران سازمان فناوری اطلاعات ایران هنوز به حرکت جهانی حمایت از تولید و رشد نرم‌افزارهای متن باز که از سال ۲۰۰۳ با برنامه‌ریزی‌های گسترده آغاز شده است نرسیده‌اند و عجیب است که دانشگاه صنعتی شریف که از سابقه خوبی نیز در این زمینه برخوردار بوده است از ارائه مشاوره به سازمان ناتوان گردیده است.

این ابهامات در کنار برخی اخبار ضدو نقیض دیگر از درون سازمان برای تصمیم‌گیری در نحوه حمایت از نرم‌افزارهای متن باز، دورنمای مثبتی ارائه نمی‌دهد.
چرا با وجود این همه مطالعات انجام شده سازمان، نتوانسه است مجتوی مناسبی برای سایت مرکز به نشانی opensourceiran.ir ایجاد نماید.
آیا سازمان فناوری اطلاعات که اقدام به تاسیس مرکز متن باز نموده است خود در این زمینه اقدامی انجام داده است و یا به قول معروف کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی.