كهنه يا نو...
در
چند ماه گذشته از نزديك در كار راه‌اندازي سايت جديد ماهنامه شبكه بودم.
يكي از بخش‌هاي اين سايت كه بيشترين زمان و انرژي را از ما گرفت، بخش
فروشگاه آن بوده است. از اين رو، با مشكلات كار تا حدود زيادي از نزديك
آشنا شده‌ام. حتي پس از راه اندازي فروشگاه سايت مجله، هر بار كه به بخش
مديريتي فروشگاه يا اشتراك آنلاين مراجعه مي‌كنم، تعدادي از تلاش‌هاي
ناموفق را مي‌بينم كه هر كدام به‌دليلي نتوانسته‌اند خريد كنند. در واقع،
در اغلب موارد هر خريدكننده، پس از دست‌كم دو يا سه بار تلاش موفق مي‌شود و
البته گاهي هم موفق نمي‌شود و كار را رها مي‌كند. امروز در اغلب كشورهاي
توسعه‌يافته، خريد از طريق اينترنت بخش بزرگي از كسب‌وكار را به‌ويژه در
عرصه خرده فروشي (Retail) تشكيل مي‌دهد. خريد از طريق اينترنت اغلب بسيار
ارزان‌تر و راحت‌تر از خريد همان جنس در فروشگاه‌ها است. از طرفي در خريد
اينترنتي زمان و انرژي دو عامل مهم به‌شمار مي‌آيند. به‌عبارتي در يك خريد
معمولي، شما بايد به فروشگاه مربوطه مراجعه، جنس مورد نياز خود را پيدا و
در‌نهايت خريد كنيد كه اين‌ها مستلزم صرف زمان و هزينه خواهد بود. در حالي
كه در خريد اينترنتي، شما نيازي به خروج از خانه يا محل كار خود نداريد.
تأمين دسترسي به اينترنت به‌گونه‌اي كه جوابگوي كار خريد و فروش باشد، يكي
از نيازهاي اوليه اين حوزه به‌شمار مي‌آيد. متأسفانه در بسياري از نقاط
كشور هنوز دسترسي به اينترنت پرسرعت غيرممكن است. در حالي كه در بسياري از
كشورهاي جهان دسترسي مناسب به اينترنت به‌عنوان يك حق اوليه، مانند دسترسي
به تحصيلات ابتدايي به‌شمار مي‌آيد. از سوي ديگر، اگرچه دو سه بانك كشور
امكانات قابل قبولي را براي تجارت الكترونيك فراهم كرده‌اند، اما تعداد
بيشتري از آنها همچنان به روش‌هاي قديمي بسنده كرده‌اند و كمترين امكانات
را براي اين كار در‌نظر‌گرفته‌اند. شبكه تبادلات بين بانكي، با وجود تمامي
خدماتش، هنوز آن‌چنان كه بايد پايدار نشده است. اين‌ها عواملي هستند كه هر
كدام مي‌توانند روي موفقيت يك خريد اينترنتي نقش داشته باشند. موضوع مهم‌تر
اما، به‌نظرم ايجاد بستر فرهنگي‌اي است كه در آن مردم با اطمينان به سيستم
بانكي و فروشگاه‌هاي مجازي بتوانند با سهولت و سرعت معقولي خريد خود را
انجام دهند. متأسفانه هنوز چنين بستري به‌صورت كاربردي وجود ندارد. خريدهاي
اينترنتي عموماً شامل كالاهاي ارزان‌قيمت مانند سي‌دي يا حداكثر قطعات
كامپيوتر يا كالاهايي شبيه اين‌ها است و بسياري ترجيح مي‌دهند خريدهاي
بزرگ‌تر را به شيوه‌هاي سنتي انجام دهند. تغيير اين رويه نيازمند تلاش
چندين نهاد مختلف است تا در نهايت فرهنگ مناسب بهره‌گيري از اين ابزار
كارآمد در ميان مردم كاملاً رواج يابد. هر وقت واژه فرهنگ‌سازي به گوشم
مي‌خورد، بي‌اختيار به‌ياد همايش‌ها، طرح‌ها و برنامه‌هاي پرهياهو، پرهزينه
اما بي‌نتيجه مي‌افتم. به اعتقاد من فرهنگ را نمي‌توان ساخت يا دست‌كم با
روش‌هايي كه گفتم نمي‌توان ساخت. فرهنگ در طول زمان ساخته مي‌شود. اگر
زمينه‌هاي لازم براي پيدايش پديده‌اي فراهم آيد، نياز آن احساس شود، با
سيستم اعتقادات و باورهاي مردم نيز تضادي نداشته باشد، فرهنگ آن پديده بين
مردم به‌وجود مي‌آيد و گسترش مي‌يابد. درباره تجارت الكترونيك و حتي به
تعبير محدودتر آن، خريد اينترنتي، زمينه‌هاي گسترش آن وجود دارد. به‌دليل
استفاده از فناوري كاملاً خنثي، هيچ‌گونه تضادي با سيستم اعتقادات و
باورهاي مردم نيز ندارد. تنها مي‌ماند احساس نياز مردم به آن. به‌گمانم بعد
از تأمين زيرساخت‌هاي اوليه مانند دسترسي به اينترنت مناسب، سيستم بانكي و
بين‌بانكي كارا، مهم‌ترين سرمايه‌گذاري بايد روي اين موضوع صورت گيرد كه
مزاياي استفاده از اين فناوري‌ها و اين شيوه تجارت را به عامه مردم نشان
دهيم. مسئولان مخابراتي كشور مي‌توانند با تأمين و در اختيار قراردادن
بسترهاي مخابراتي و امكان اتصال به اينترنت با پهناي باند بيشتر زمينه را
براي گسترش اين پديده آماده كنند. شهرداري‌ها يكي از نخستين ارگان‌هايي
هستند كه با گسترش تجارت الكترونيك، گشايش فراواني در كارها و كاهش بسياري
در هزينه‌ها‌يشان پديد‌مي‌آيد. تقريباً تمامي وزارتخانه‌هاي دولتي و
سازمان‌هاي عمومي مي‌توانند از رواج تجارت الكترونيك نفع ببرند و به‌طريق
اولي مي‌توانند در اين راه سرمايه‌گذاري كنند. بانك‌هاي كشور، علاوه بر
ايجاد امنيت و تسهيلات لازم براي اتصال كاربران به دروازه‌هاي پرداخت،
مي‌توانند با راهنمايي‌هاي مناسب مشكلات كاربران را تا حد ممكن برطرف كنند.
بانك‌هايي كه در زمينه تجارت الكترونيك پيشگام هستند، مزد خود را در آينده
نه چندان دور خواهند گرفت. رسانه‌ها و به ويژه رسانه‌هاي پرمخاطب و عمومي
نقشي بي‌بديل و يگانه در اين عرصه دارند. نقش آنها تنها به نمايش آگهي در
اين زمينه محدود نمي‌شود. آنها مي‌توانند بيشترين تأثير را در بسترسازي
فرهنگي تجارت الكترونيك برجاي بگذارند.
نخستين تجربه...
با
تمام مسئوليتي كه سازمان‌هاي بزرگ و عمومي برعهده دارند، به‌نظر مي‌رسد كه
در ابتدا يا به تعبيري، در انتهاي اين مسير اين كاربران هستند كه
مي‌توانند بيشترين نقش را در گسترش تجارت الكترونيك داشته باشند و در عين
حال بيشترين بهره را نيز از آن ببرند. واقعيت ساده اين است كه براي يك خريد
اينترنتي به چيزي بيشتر از يك اتصال اينترنت و يك كارت نيازي نيست.
خوشبختانه، در چند سال گذشته، فرهنگ استفاده از كارت‌هاي خوپرداز ميان
مردم جا افتاده است. شايد بزرگ‌ترين مانع، عادت به شيوه‌هاي سنتي خريد است.
بسياري از ما سال‌ها است كه كارت‌هاي خودپرداز را در جيب يا كيف خود حمل
مي‌كنيم؛ اما كاربرد آنها در اغلب موارد به برداشت وجه نقد يا جابجايي آن
محدود شده است. اگر شما هم از گروه اخير هستيد، ترديد نكنيد؛ كارت را از
جيب يا كيفتان بيرون بياوريد، آن را روي ميز، كنار كامپيوترتان بگذاريد و
نخستين خريد آنلاين خود را تجربه كنيد.
«خريد شما با موفقيت انجام شد. به‌دنياي تجارت الكترونيك خوش آمديد.»