بخشنامه‌ای که چندی پیش تمامی دستگاههای و نهادهای دولتی را از استفاده از تلگرام منع کرده بود منجر به این کوچ دسته جمعی شد.
با گذشت یک ماه از اعلام دستورالعمل خروج دستگاههای دولتی از پیام رسان خارجی تلگرام، شواهد نشان می دهد که بسیاری از سازمانها و دستگاههای وابسته به دولت، از این پیام رسان خارج شدند.
به گزارش سرویس اخبار تکنولوژی از مهر، تلاش برای ترغیب دستگاههای دولتی به عدم استفاده از پیام رسان خارجی تلگرام از حدود ۲ سال پیش آغاز شده است؛ به نحوی که در مهرماه سال ۹۵ معاونت قضایی دادستان کل کشور، استفاده از تلگرام برای امور اداری توسط نهادهای دولتی را ممنوع اعلام کرد؛ در آن زمان به برخی نهادها که از این شبکه اجتماعی در امور اداری استفاده کرده بودند تذکر داده شد.
در آن بخشنامه آمده بود که استفاده از تلگرام برای تبادل امور اداری تخلف محسوب می شود و مقرر شد اگر این موضوع منجر به خروج اطلاعات از کشور شده، به نحوی که دیگران بتوانند از این اطلاعات استفاده کنند، جنبه کیفری پیدا کرده و با آن برخورد شود.
با این‌حال با گسترش چشمگیر استفاده از تلگرام در میان کاربران ایرانی و شیوع مدل جدید اطلاع رسانی از طریق کانالهای تلگرامی طی دو سال اخیر، بسیاری از دستگاههای دولتی و سازمانهای وابسته به آنها نسبت به ایجاد کانال اطلاع رسانی در این پیام رسان بومی اقدام کرده بودند.
به همین دلیل شورای عالی فضای مجازی در مردادماه سال ۹۶ در مصوبه ای با هدف ساماندهی فضای پیام رسانها در کشور و حمایت از پیام رسانهای بومی، بر لزوم رفع انحصار پیام رسان خارجی تلگرام در کشور و ترغیب مردم به استفاده از ابزارهای بومی تاکید کرد. در این مصوبه دستگاههای اجرایی ملزم به خروج از تلگرام در مبادلات اداری و تبلیغاتی خود شدند.
در نهایت در ۲۹ فروردین ماه امسال با ابلاغ بخشنامه ای از سوی مرکز مدیریت راهبردی افتای ریاست جمهوری به دستگاههای دولتی، فعالیت تمامی نهادها و موسسات دولتی و عمومی غیردولتی در پیام رسان تلگرام، ممنوع اعلام شد. همچنین در همین روز معاون اول رئیس جمهور در بخشنامه ای به همه دستگاههای دولتی و عمومی، تاکید کرد: ظرف یک هفته هرگونه فعالیت و ارایه خدمات از طریق پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی انجام شود.
در متن این بخشنامه آمده است: «به استناد بند ۷ مصوبه شورای عالی فضای مجازی با موضوع سیاست ها و اقدامات ساماندهی پیام رسان های اجتماعی، باید کلیه نهادها و موسسات دولتی و عمومی غیردولتی هرگونه تبلیغات خود در محیط پیام رسان های اجتماعی را صرفا از طریق پیام رسان های اجتماعی داخلی که به صورت رسمی از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام می شود انجام دهند. بدیهی است هرگونه استفاده از پیام رسان های اجتماعی خارجی برای مکاتبات اداری و ارائه خدمات اداری کماکان ممنوع است.»
حفظ امنیت مهم‌ترین دلیل استفاده از پیام رسانهای بومی
همانطور که بسیاری از کشورها برای خدمات پیام رسانی خود دارای پیام رسان بومی بوده و به دلیل حفظ امنیت اطلاعات و حریم شخصی افراد در این فضا، از شبکه های داخلی خود استفاده می کنند، در مصوبه شورای عالی فضای مجازی نیز مواردی چون «حفظ و صیانت از هویت ملی و دینی»، «قابلیت پیشگیری از جرایم و مدیریت و اعمال قوانین و مقررات کشور»، «اعتمادسازی و صیانت از حقوق شهروندی، حریم خصوصی، امنیت ملی و عمومی»، «ذخیره‌سازی و پردازش داده‌های عظیم مرتبط با فعالیت پیام‌رسان‌های اجتماعی در داخل کشور و ممانعت از دسترسی غیرمجاز به آنها» و «توسعه و تسهیل تولید محتوای داخلی » از جمله دلایل لزوم مهاجرت به پیام رسانهای داخلی اعلام شده است.
پیش از این ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه شمار کاربران پیام رسانهای بومی به ۱۳ میلیون نفر رسید، از پیگیری نظارت بر اجرای مصوبه ساماندهی پیام رسان ها خبر داد و گفته بود که «برنامه شورای عالی فضای مجازی برای تقویت شبکه های پیام رسان داخلی، اجرای استراتژی کوچ داوطلبانه از تلگرام است و سندی نیز در حمایت از پیام رسان های بومی تدوین شده است. همچنین تلاش داریم در دانشگاه ها و آموزش و پرورش از ارائه خدمات در تلگرام خودداری کنیم.»
به گفته وی، «شبکه ملی پیام رسان تعیین کننده مرزهای ملی ما است و مرزهای ملی ما روی سکوهای فضای مجازی شکل می گیرد. این سکوها اثرگذاری ملی و وسیع دارد و مانند زیرساخت های حیاتی کشور هستند. باوجودی که ۹۰ درصد کاربران شبکه های اجتماعی در ایران از تلگرام استفاده می کردند، اما تلگرام گزارش سالیانه به ایران ارائه نکرده و ایران از سهامداران آن نیست؛ ما نمی دانیم پاول دورف مسئول تلگرام تبعه چه کشوری است و شبکه تلگرام زیر نظر چه کشوری اداره می شود. تلگرام به شدت هزینه بر است اما هیچ محل درآمدی برای آن اعلام نشده است.»
در این راستا و حتی قبل از مسدود شدن پیام رسان خارجی تلگرام در کشور، بسیاری از دستگاههای دولتی از کوچ از تلگرام استقبال کرده و به شبکه های اجتماعی بومی مهاجرت کردند. این شبکه ها با صدور اطلاعیه‌هایی کانال اطلاع رسانی خود را در شبکه های بومی مانند سروش، بله، گپ، آی گپ، بیسفون، ایتا، ویسپی و غیره، فعال کردند.
اقبال دستگاههای دولتی به مهاجرت از تلگرام
بررسی‌ها نشان می دهد که هم اکنون تقریبا اغلب وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی از تلگرام خارج شده اند و فعالیتی در این شبکه اجتماعی خارجی ندارند.
وزارتخانه هایی مانند ارتباطات، علوم، ورزش، اقتصاد، صنعت، آموزش و پرورش، ارشاد، امور خارجه، نیرو و ... از جمله وزارتخانه هایی هستند که از کوچ تلگرامی استقبال کرده و ارتباطات خود را در جهت حمایت از شبکه های اجتماعی بومی، به این شبکه ها منتقل کرده اند.
این وزارتخانه ها کانالهای اطلاع رسانی خود در پیام رسانهای بومی را معرفی کرده و از کاربران خواستند آنها را در این کانالها دنبال کنند. این موضوع سبب شده است که بسیاری از کاربران برای دریافت اطلاعات مربوط به این سازمانها به استفاده از پیام رسانهای بومی روی آورده و از این شبکه ها به عنوان جایگزین تلگرام استفاده کنند.
از این رو با گذشت زمان کمی از مصوبه شورای عالی فضای مجازی و بخشنامه دولت در عدم استفاده از تلگرام، به نظر می رسد استقبال خوبی از پیام رسانهای بومی صورت گرفته و میزان نصب این پیام رسانها در بازارهای اپلیکیشن نیز گویای این موضوع است.
اگرچه با وجود تاکیدات صورت گرفته در لزوم مهاجرت به شبکه های داخلی و حفظ امنیت اطلاعات در کشور، همچنان برخی زیرمجموعه های دستگاههای اجرایی و معاونتهای وزارتخانه های دولتی از بستر تلگرام برای اطلاع رسانی استفاده می کنند و برخی نیز در کنار فعالیت تلگرام، کانال اطلاع رسانی خود را در شبکه های بومی نیز ایجاد کرده اند.
کانالهای دولتی فعال در تلگرام
برای مثال، «وبدا»، کانال اطلاع رسانی وزارت بهداشت و «مفدا» وابسته به این وزارتخانه، کانالهای اطلاع رسانی اغلب دانشگاههای کشور وابسته وزارت علوم، کانال اطلاع رسانی شرکت فرودگاهها وابسته به وزارت راه، کانال اطلاع رسانی گمرک و پنجره واحد تجارت وابسته به وزارت صنعت، دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی های نظریه پردازی(شورای عالی انقلاب فرهنگی)، پایگاه اطلاع رسانی وزارت نفت (شانا) و کانال اطلاع رسانی شرکت توانیر از جمله مجموعه هایی هستند که همچنان در تلگرام فعالند.
از سوی دیگر برخی کانالهای اطلاع رسانی دولتی با آنکه فعالیت خود را در تلگرام متوقف کرده اند، اما همچنان اطلاع رسانی خود را از طریق کانالهای تلگرامی انجام می دهند. برای مثال می‌توان به کانال اطلاع رسانی سخنگوی وزارت خارجه اشاره کرد که اگرچه کانال تلگرامی خود با همین عنوان را تعطیل کرده اما کماکان اخبار و مواضع خود را در کانالی با عنوان دیپلماسی رسانهای در تلگرام منعکس می کند.
از آنجایی که صیانت از حقوق شهروندی، حریم خصوصی، امنیت عمومی و اعتمادسازی، از جمله اهدافی است که در استفاده از شبکه های پیام رسان بومی برآن تاکید شده است، در صورتی که این مجموعه ها و سایر دستگاه‌ها و سازمانهای دولتی نیز در عمل به مصوبه شورای عالی فضای مجازی و حمایت از پیام رسانهای بومی، از شبکه تلگرام خارج شده و به شبکه های داخلی بپیوندند می توان شاهد ترویج و آموزش کاربری همگانی پیام‌رسان‌های داخلی در کشور و نیز ارتقاء آگاهی و مهارت مردم در بهره‌برداری از ظرفیت آنها در مـقابله با مخاطرات شبکه های اجتماعی خارجی بود.