روح‌الله مومن نسب، مدیر واحد رسانه‌های بر خط مرکز رسانه‌های
دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کشور در برنامه “چهل تکه” شبکه رادیویی
جوان در ششم دی ۹۰ به برخی موضوعات مطرح شده در زمینه‌ی مسدودسازی
وبلاگ‌ها و سایت‌ها و قوانین جرایم رایانه‌ای پاسخ داد.
بخشی از این گفت‌وگو به نقل از وبلاگ نیوز در ادامه آمده است:
کمی درباره کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در فضای مجازی بگویید.
اعضای این کارگروه چه کسانی هستند و روند فعالیت آنان چگونه است؟
این کارگروه در سطح عالی به موضوع بررسی محتوای مجرمانه در فضای مجازی
می‌پردازد که وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش، ارتباطات و فن آوری اطلاعات،
اطلاعات، دادگستری، علوم تحقیقات و فن‌آوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی،
سازمان‌های تبلیغات اسلامی، صدا و سیما، فرمانده نیروی انتظامی، یک نفر
خبره در فن آوری اطلاعات و ارتباطات به انتخاب کمیسیون صنایع و معادن مجلس
شورای اسلامی، یک نفر نماینده مجلس شورای اسلامی به انتخاب کمیسیون حقوق
قضایی و تایید مجلس شورای اسلامی اعضای این کمیته هستند و ریاست آن برعهده
دادستانی کل کشور است.
کارگروه باید هر دو هفته یک بار تشکیل شود و هیأت‌های کارشناسی به‌صورت
موضوعی فعالیت می‌کنند و دقیقا هر اتفاقی که می‌خواهد بیفتد و هر مصوبه
حتما استناد قانونی دارد.
چرا برای تشکیل جلسات این کارگروه، اطلاع رسانی صورت نمی‌گیرد؟
بر اساس قانون، جلسات کارگروه باید هر دو هفته یک بار تشکیل بشود که هر
دو هفته یک بار، بدون وقفه تشکیل شده است. منتهی مباحثی که در جلسات مطرح
می‌شود خروجی‌اش همین فهرست تعیین مصادیق جرایم رایانه ای یا تاثیراتی که
در سطح وب است که یک سایت باز می‌شود یا یک سایت بسته می‌شود. همین هم باید
اطلاع رسانی شود و مسئولان کارگروه به فکر این هم هستند و ان شالله
تارنمای این کارگروه به زودی راه اندازی می‌شود و اطلاعاتش منتشر می‌شود.
هیأت‌های کارشناسی به‌صورت مداوم تشکیل جلسه می‌دهند و به صورت ۲۴
ساعته بدون یک ساعت تعطیلی از فروردین ۸۸ که قانون جرایم رایانه‌ای ابلاغ و
فهرست محتوای مصادیق مجرمانه احصا شد، با هم ارتباط آنلاین دارند.
همین‌که ۱۳ نهاد به موضوع انتشار محتوای یک وبلاگ می‌پردازند، باعث سردرگمی یک وبلاگ‌نویس نمی‌شود؟
شأن یک وبلاگ‌نویس با مدیر یک وب‌سایت از دید ما تفاوتی ندارد. این
احترام به وبلاگ‌ها در همه دنیا به این شکل، وجود دارد. یعنی اگر یک
وبلاگ‌نویس خطایی کرده باشد، در یک بستر قانونی به خطایش رسیدگی می‌شود.
علی رغم درگیری ۱۳نهاد مختلف در این کارگروه، چرا کاربران باید برای پیگیری مشکلات خود به وزارت ارشاد مراجعه کنند؟
این‌که چرا وزارت ارشاد در این زمینه پاسخگوست، باید گفت که وزارت
فرهنگ و ارشاد اسلامی متصدی فیلتر یا رفع فیلتر نیست. بلکه به دلیل تعهدات
قانونی که به کاربرها داده است، یکی از وظایف خود را حمایت از کاربران
می‌داند. یکی از این حمایت‌ها، حمایت حقوقی است که باید از نظر حقوقی، یک
کارشناس حقوقی و یک وکیل دادگستری سئوالات موجود را پاسخ دهند و اگر ابهامی
باشد، کارشناسان در این مورد و موضوع نظر می‌دهند. اما از کانال وزارت
ارشاد ابلاغ می‌شود و این یک کار روتین هست که عموما بیش از چند ساعت طول
نمی‌کشد.
سوال دیگر آن است که چرا نماینده مجلس شورای اسلامی که در کارگروه حاضر
می‌شود و شخص آگاه به مسائل فناوری اطلاعات که به عنوان نماینده مردم در
این کارگروه حضور دارد، به مردم معرفی نمی‌شود؟
درباره نماینده مجلس حاضر در کارگروه که باید از خود مجلس بپرسید و ما
نمی‌توانیم جواب بدهیم. اما برای ارتباط با این کارگروه، ما کلا در دسترس
هستیم. شماره تماس ما هست، حتی شماره موبایل من در اینترنت پخش شده و برای
تماس مشکلی نیست. در تمام شبانه‌روز، حتی در نیمه‌های شب هم مردم تماس
می‌گیرند و می‌گویند که برای سایت‌شان مشکل ایجاد شده و ما سعی می‌کنیم که
این کارها را انجام دهیم.
ما موارد متعددی داشتیم که خود نویسنده وبلاگ فیلتر شده درخواست داشت
که در جلسه کارگروه حضور داشته باشد و برای مسدود شدن وبلاگش توضیح بدهد که
هماهنگی انجام شد و آن فرد آمد و توضیح داد.
حتی وقتی خواستیم در رابطه با پایگاه‌های رسانه محور یا بلاگ سرویس‌ها
تصمیمی بگیریم، خود مدیران سرویس‌دهنده‌های وبلاگ مطرح آمدند و صحبت کردند و
خودشان قانون خودشان را وضع کردند. یعنی آن فهرست مصادیق که می‌خواست
ابلاغ شود و انجام شود از طرف خودشان بوده و حتما خودشان حضور داشته‌اند.
چه‌طور می‌توانیم درخواست خودمان را برای شرکت در جلسات کارگروه ارائه کنیم؟
ایمیل filter@dci.ir را همه
می‌شناسند. ضمن این‌که سایت پیوندها هم روزی هزاران نامه مردمی دریافت
می‌کند که به این نامه ها جواب می‌دهیم. تاکنون نزدیک به ۲۸۰هزار نامه تا
دیشب از مردم دریافت کردیم. مثلا برای مسدود کردن سایت “گوگل” تاکنون هزار و
۳۷۴ درخواست ارسال شده است و ۴۷۰ نفر هم درخواست کرده‌اند تا سایت “یاهو”
مسدود شود.
البته این تعداد در برابر تعداد کاربران اینترنت رقم بالایی نیست. درست است؟
بله. ما هم تلاش می‌کنیم آنها را توجیه کنیم. چون این درخواست‌ها یک
فرآیند کارشناسی دارد. . اگر حتی یک نفر درخواست مسدود کردن یک سایت را
داشته باشد، این درخواست مطرح می‌شود، چندکارشناس نظر می‌دهند و نتیجه را
به کارگروه ارائه می‌دهند تا تصمیم گیری صورت بگیرد.
به عنوان نمونه بعضی سایت‌های خارجی که در برنامه قبل نام برده شد
[منظور سرویس‌دهنده‌های وردپرس و بلاگر است]، با آنها چندبار مکاتبه
داشتیم و آنها کار مجرمانه می‌کردند. به نحوی که در یک روز، تمامی صفحات
پالایش شده خود را [با فعال کردن پورت SSL] باز کردند و حجم زیادی از
اعتراضات مردمی به سوی ما سرازیر شد که چرا این سایت را فیلتر نمی‌کنید؟
باز هم مکاتبه شد و به آنها اعلام شد که این اقدام شما جرم محسوب می‌شود و
باید آن‌را برطرف کنید. اما انجام ندادند و مجبور به پالایش کلی آنها
شدیم.
پس چرا در این زمینه و گفتن دلایل مسدود شدن سایت‌های پر مخاطب، اطلاع‌رسانی صورت نمی‌گیرد؟
این‌طور نیست. خود من چندین بار با سایت‌ها و خبرگزاری‌های مختلف
مصاحبه انجام دادم و آقای “خرم آبادی” [سخنگوی کارگروه تعیین مصادیق محتوای
مجرمانه] در بخش خبری ۲۰:۳۰ مصاحبه‌ای داشتند.
مثلا برخی از وبلاگ‌نویسان بابت مسدود شدن ناگهانی سرویس‌های خود دچار
مشکل شده‌اند. به عنوان نمونه سرویس‌های آپلود عکس و امثال آن. نمونه‌های
مناسبی هم در داخل کشور وجود ندارد. چرا؟
در بخش “رسانه‌های کاربر محور” حداقل ۲۱۴ سایت معرفی شده‌اند. با
مدیران این سایت‌ها ارتباط برقرار شده و حمایت می‌شود که سایت پایین نیاید.
ضمن این‌که بعضی سایت‌های خارجی هم قوانین ما را قبول می‌کنند و فیلتر
نمی‌شوند. من خودم اعلام کردم که به ازای هر یک سایت که بسته می‌شود، ۱۰
سایت ایرانی قوی معرفی می‌کنم و خودم پای صحبتم هستم.
هم‌چنین یک مژده به وبلاگ نویس‌ها بدهم! سایت پیوندها، بخش وبلاگ‌ها را
به زودی راه اندازی می‌کند. چندهزار وبلاگ شناسایی شده‌اند، وبلاگ‌های
مفید معرفی می‌شوند و ان شالله تحت حمایت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و
نهادهای مربوطه قرار می‌گیرند.
درباره مشکلاتی که پزشکان برای دسترسی به مقالات علمی دارند چه راهکاری پیشنهاد کرده‌اید؟
قبلا با وزارت بهداشت هماهنگ شده و توسط کارگروه‌های تعیین مصادیق،
اقداماتی در حال انجام است. وزارت بهداشت، یک تعداد از سایت‌ها و یا
وبلاگ‌های علمی را جمع کرده و با حضور نویسندگان و مسئولان، مقرراتی وضع شد
و قرار شد در وزارت بهداشت بخشی ایجاد شود که وبلاگ‌های مفید خودشان را
معرفی کنند تا مورد فیلترینگ واقع نشوند.
ضمن این‌که پزشک‌ها و افرادی که نیاز به مراجعه به سایت‌هایی را دارند
که مسدود است، می‌توانند از اینترنت با محدودیت کمتر استفاده کنند که باید
از طریق نهادهای مربوطه تهیه کنند.
هم‌چنین محمدمهدی کارگر، معاون و عضو کمیته
راهبردی پلیس فتا هم به سوالات و دغدغه‌های موجود در این برنامه پاسخ داد
که بخشی از این گفت‌وگو در ادامه می‌آید.
آیا کمیته یا نهاد عالی برای بررسی شکایات وبلاگ‌نویسان وجود دارد؟
بله. در ماده ۲۲ قانون جرایم رایانه‌ای هویت قانونی و جایگاه سازمانی
کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مشخص شده است. پس قاعدتا و منطقا این
کمیته تعیین مصادیق یک جایگاه قانونی و هویت سازمانی قانونی دارد.
کار این کمیته چیست؟
براساس ماده ۲۱ قانون جرایم رایانه‌ای، این کمیته موظف شده که فهرستی
از محتوای مصادیق مجرمانه در فضای اینترنت تعیین کند و برای ساماندهی و
سازماندهی محتوا در اینترنت، به سازمانهایی که وظیفه کنترل در اینترنت را
دارند، ابلاغ کند. این کمیته همه جلساتش مرتب تشکیل می‌شود و معمولا هم
رسیدگی خوبی به موضوعاتی که پیش می‌آید، دارد.
معمولا کاربران از وجود این قانون‌های مدون و کمیته مصادیق مطلع می‌شوند؟
بله! در وب سایت پیوندها که پربیننده هم هست و سایر وب سایت‌های رسمی،
این فهرست مصادیق محتوای جرایم رایانه‌ای گنجانده شده است و کاملا در دسترس
است. تمام کاربران فضای وب می‌توانند براساس آن تعیین کنند که محتوایی که
انتشار می‌دهند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد و پیرامون چه موضوعاتی باشد.
و اگر از این قضیه عدول کنند، مجرم اینترنتی محسوب می شوند و باید پاسخگو باشند؟
بله. به جُرم آنان به اَشکال مختلف رسیدگی می‌شود. ممکن است آن پایگاه
اینترنتی که از این فهرست تخطی کرده و آن مصادیق شامل محتوای آن شده از
قوانین پیروی نکند و فیلتر شود.
اما انتقادهایی هم برای اجرای این قانون وارد شده است؟
ببینید! ما شاهد این هستیم که یک انتقاد منفی و هجمه ناخوشایندی نسبت
به فیلترینگ وجود دارد. ولی اگر یک نظر و نگاه منصفانه داشته باشیم، و
سیستم فیلترینگ کشورمان را با آنچه در دیگر کشورها اتفاق می‌افتد مقایسه
کنیم، مخصوصا آنها که ادعای آزادی انتشار اطلاعات دارند، می‌بنیم که نه
تنها ما از آزادی بیش‌تری در انتشار اطلاعات برخورداریم، بلکه مسائلی که
برای ما مهم است هم به لحاظ شرعی، دینی و هم به لحاظ اخلاقی و عرفی و هم به
لحاظ قانونی کاملا در فیلترینگ انجام می‌شود و کاملا رعایت می‌شود.
متاسفانه می‌بینیم که بیشتر انتقادها کاملا براساس یک تنفر و با عصبانیت هست که اصلا موضوعیتی ندارد و ناشی از عدم اطلاعات است.
شما همین مصادیق محتوای مجرمانه را مقابل خود بگذارید و ملاحظه کنید که
کدامیک از این مصدایق محدود کننده آزادی است؟ به وب سایت “پلیس فتا” هر
روز شکایت‌ها و گزارش‌هایی می‌رسد. ما ایمیل از پدری داشتیم که واقعا دغدغه
فرزندش را داشت و می‌گفت خیلی از این پایگاه‌هایی که محتوای خلاف عفت و
اخلاق را منتشر می‌کنند و فیلتر هستند، اما باز هم طرق دسترسی به آنها وجود
دارد و البته مهیا کردن این دسترسی ها هم براساس قانون جرم است.
وقتی شما دغدغه پدر و مادرها را می‌بینید، به این سئوال می‌رسید که چرا
قانون، آئین‌نامه و دستورالعملی که تضمین‌کننده حفظ امنیت فنی و حفظ
امنیت اخلاقی کاربران است، باید زیر سوال برود؟
شما ملاحظه بکنید در کشوری مثل آمریکا که داعیه‌دار آزادی است، چرا
آمار فروش نرم افزارهای Parental Control یا نرم افزارهای فیلترینگ خانگی و
یا نرم افزارهای فیلترینگ سازمانی، در صدر فروش نرم افزارها قرار داد؟
برای آنها هم مهم است. بهتر است منتقدان کمی با نگاه مثبت به این موضوع
نگاه کنند.